Τζ. Π. Κάνον: Στη Μνήμη του Γέρου

Στη Μνήμη του Γέρου

(ΜΙΑ ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ)

Στο ένθετο μας αυτού του μήνα - Ένθετο Νο 85 της τροτσκιστικής εφημερίδας «Σοσιαλιστική Προοπτική» (Νο 228, Ιούνης 2007) - παρουσιάζουμε τον λόγο που έγραψε και εκφώνησε ο Τζέιμς Κάνον στις 28 Αυγούστου 1940 για τη δολοφονία του Λέοντα Τρότσκι μερικές μέρες νωρίτερα. Είναι στην ουσία μια νεκρολογία, ένας επικήδειος, το τελευταίο «αντίο» των Αμερικάνων Τροτσκιστών προς τον πολιτικό τους πατέρα, το πρότυπο τους, τον ηγέτη τους. Παρόλο που η δολοφονία του Τρότσκι ήρθε σε μια εποχή που το επαναστατικό εργατικό κίνημα δεχόταν απανωτά χτυπήματα, με τον Παγκόσμιο Πόλεμο να ξεκληρίζει την εργατική τάξη και συνεπώς και όλα της τα μαχητικά στοιχεία, παρόλο που ένα κύμα απαισιοδοξίας σάρωνε όλη την ανθρωπότητα, και εκεί που θά ’ταν ανθρώπινο ακόμα και οι δυνατότεροι χαρακτήρες, ακόμα και οι πιο ψύχραιμοι ηγέτες, ακόμα και οι πιο γενναίοι να λιποψυχήσουν, στη νεκρολογία για τον Τρότσκι δεν υπάρχει καν υπόνοια απαισιοδοξίας. Δεν βρίσκει κανείς ούτε μια λέξη που να υπονοεί παραίτηση ή πισωγύρισμα. Το ακριβώς αντίθετο! Αποτελεί ένα δυνατό πολιτικό κείμενο, μια μαχητική διακήρυξη. Αυτό μας δείχνει δυο βασικά πράγματα:

Τζ. Π. Κάνον

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πρώτον, τη δύναμη της κομμουνιστικής τροτσκιστικής ιδεολογίας και της προσωπικότητας του ίδιου του Τρότσκι. Το γεγονός ότι ακόμα και ο θάνατος του ενέπνευσε τέτια συναισθήματα, το ότι οι σύντροφοι του αντί να δειλιάζουν μπροστά σε μια τόσο απάνθρωπη δολοφονία, έσφιγγαν τη γροθιά ακόμα πιο δυνατά και ορκίζονταν ακόμα μεγαλύτερο αγώνα, αποδεικνύει ότι όσα άφησε ο Τρότσκι μέσα από τα γραπτά του δεν είναι απλώς ορθά και σωστά διατυπωμένα. Είναι ικανά να εμπνέουν και να καθοδηγούν σε βάθος χρόνου ακόμα και χωρίς τη φυσική παρουσία του. Αποδεικνύεται ακόμα και κάτι άλλο, ότι ο Λεόν Τρότσκι εκτός από το μεγαλειώδες γραπτό έργο που άφηνε πίσω, αποτελούσε και ο ίδιος παράδειγμα προς μίμηση. Όλη του τη ζωή την έζησε σαν να ζούσε στη μελλοντική κομμουνιστική κοινωνία που οραματιζόταν και για την οποία αγωνιζόταν. Ήταν σίγουρος για τη μελλοντική εξέλιξη της ανθρωπότητας και στο μυαλό του ήταν απλώς θέμα χρόνου. Τρανταχτή απόδειξη τα τελευταία του λόγια: «Πείτε στους φίλους μας ότι είμαι σίγουρος για τον θρίαμβο της 4ης Διεθνούς. Εμπρός!». Μπροστά λοιπόν σε μια τέτια προσωπικότητα, σ’ έναν άνθρωπο που η ζωή του ήταν απόλυτα ταυτισμένη με το έργο του δεν επιτρέπεται σε κανέναν να δειλιάσει. Ο ίδιος ο Τρότσκι με τα τελευταία του λόγια έλεγε στους συντρόφους του ότι δεν υπάρχει ούτε χρόνος ούτε τόπος για θλίψη, πένθος και παραίτηση. Υπάρχει δουλειά που πρέπει να γίνει.
Δεύτερον, το πόσο μεγάλος ηγέτης ήταν ο Τζέιμς Κάνον. Ο ίδιος ο Τρότσκι τον θεωρούσε «αυθεντικό προλεταριακό ηγέτη». Το κείμενο του αυτό αποτελεί παράδειγμα του πώς μπορεί κάποιος ακόμα κι από τα πιο δυσάρεστα γεγονότα, ακόμα και μέσα στις πιο δύσκολες συγκυρίες να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει και να ενθαρρύνει τους συντρόφους του και να τους παρακινήσει σε ακόμα μεγαλύτερους αγώνες. Αυτός του ο λόγος αποτελεί τη φυσικότερη συνέχεια του έργου του Τρότσκι. Σα νά ’πιασε τον ειρμό του Τρότσκι από εκεί που τον διέκοψε το τσεκούρι του Μερκαντέρ και να τον συνέχισε χωρίς καμιά δυσκολία. Αυτό στις δεδομένες συνθήκες θα ήταν αδύνατον για οποιονδήποτε. Όχι όμως για τον Κάνον. Ο Κάνον στα τελευταία λόγια του Τρότσκι είχε τη διαύγεια να δει ότι αυτό που έκανε ο Τρότσκι εκείνη τη στιγμή δεν ήταν ένας αποχαιρετισμός. Ήταν απλά η παράδοση της σκυτάλης στον επόμενο. Δεν δίστασε λοιπόν ούτε στιγμή να πάρει τη σκυτάλη και να συνεχίσει τον αγώνα.
Σ’ αυτό λοιπόν το κείμενο μάς δίνεται η ευκαιρία να διαπιστώσουμε το μεγαλείο δύο μεγάλων μορφών του Τροτσκιστικού κινήματος, του ίδιου του Τρότσκι, που η ζωή και τα κείμενα του αποτελούν φωτεινούς στυλοβάτες στον αγώνα μας, και του Τζέιμς Κάνον, ενός από τους τιμιότερους και πιο πιστούς Τροτσκιστές και δημιουργό του μεγαλύτερου τροτσκιστικού κόμματος παγκοσμίως.

Αλεξάνδρα Δόξα

«Είμαι Σίγουρος για τον Θρίαμβο της 4ης Διεθνούς. Εμπρός!»

Ολόκληρη η συνειδητή ζωή του συντρόφου Τρότσκι από τη στιγμή που μπήκε στο εργατικό κίνημα στην επαρχιακή πόλη Νικολάγιεφ της Ρωσίας στην ηλικία των δεκαοκτώ μέχρι το θάνατο του στην Πόλη του Μεξικού, σαράντα δυο χρόνια αργότερα, ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στην υπόθεση και τον αγώνα για μια κεντρική ιδέα. Αγωνίστηκε για την απελευθέρωση των εργατών και όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων του κόσμου και τη μετάβαση της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό μέσα από την επανάσταση. Σύμφωνα με την αντίληψη του, η επιτυχία αυτής της απελευθερωτικής σοσιαλιστικής επανάστασης προϋποθέτει την ηγεσία ενός επαναστατικού πολιτικού κόμματος της εργατικής πρωτοπορίας.
Ποτέ, σε όλη τη συνειδητή ζωή του ο σύντροφος Τρότσκι δεν παρέκκλινε από αυτή την ιδέα. Ποτέ δεν είχε ενδοιασμούς γι’ αυτήν και ποτέ δεν έπαψε να αγωνίζεται για την υλοποίηση της. Στο νεκροκρέβατό του, στο τελευταίο του μήνυμα προς εμάς –στη διαθήκη του– διακήρυξε την πίστη του στην ιδέα της ζωής του: «Πείτε στους φίλους μας ότι είμαι σίγουρος για τον θρίαμβο της 4ης Διεθνούς. Εμπρός!».
Ολόκληρος ο κόσμος γνωρίζει το έργο και τη διαθήκη του. Ο παγκόσμιος τύπος μετέφερε την τελευταία διαθήκη του και την έκανε γνωστή σε εκατομμύρια κόσμου. Και στο μυαλό και στην καρδιά όλων αυτών σ’ όλο τον κόσμο, που πενθούν μαζί μας απόψε, μια σκέψη, μια ερώτηση βρίσκεται πάνω απ’ όλα: Το κίνημα που δημιούργησε και ενέπνευσε θα μπορέσει να επιβιώσει μετά το θάνατο του; Θα μπορέσουν οι οπαδοί του να κρατήσουν τους δεσμούς τους, θα είναι ικανοί να μεταδόσουν τη διαθήκη του και να πραγματοποιήσουν την απελευθέρωση των καταπιεσμένων κάνοντας την 4η Διεθνή να θριαμβεύσει;
Χωρίς κανέναν ενδοιασμό, λέμε «ναι» σ’ αυτές τις ερωτήσεις. Οι εχθροί που προβλέπουν κατάρρευση του Τροτσκιστικού κινήματος μετά από την απώλεια του Τρότσκι κι εκείνοι οι φίλοι με την αδύναμη πίστη που φοβούνται κάτι τέτιο, δεν έχουν καταλάβει τον Τρότσκι, ποιος ήταν, τι σηματοδοτούσε και τι άφησε πίσω του. Καμιά άλλη οικογένεια δεν έλαβε ποτέ τόσο μεγάλη κληρονομιά σαν αυτή που ο σύντροφος Τρότσκι, σαν προνοητικός πατέρας, άφησε στην οικογένεια της 4ης Διεθνούς, τους θεματοφύλακες όλων των προοδευτικών ανθρώπων ανά τον κόσμο. Μας άφησε μια μοναδική κληρονομιά ιδεών, που θα καθοδηγήσουν τον αγώνα προς το ελεύθερο μέλλον της ανθρωπότητας. Οι ισχυρές ιδέες του Τρότσκι είναι το πρόγραμμα μας και η σημαία μας. Είναι ένας καθαρός οδηγός για τη δράση μας σε όλες τις δυσκολίες του αγώνα μας και μια συνεχής επιβεβαίωση ότι πράττουμε το σωστό και ότι ο θρίαμβος μας είναι δεδομένος.
Ο ίδιος ο Τρότσκι πίστευε ότι οι ιδέες είναι η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο. Οι συγγραφείς μπορεί να πεθαίνουν, όμως οι ιδέες τους, από τη στιγμή που καταγράφονται, ζουν τη δική τους ζωή. Αν είναι σωστές ιδέες, βρίσκουν το δρόμο τους παρ’ όλα τα εμπόδια. Αυτή ήταν η κεντρική, η δεσπόζουσα άποψη της φιλοσοφίας του συντρόφου Τρότσκι. Μας την εξήγησε πολλές πολλές φορές. Κάποτε έγραψε: «Δεν κάνει το κόμμα το πρόγραμμα, το πρόγραμμα κάνει το κόμμα». Σε μια προσωπική επιστολή έγραψε κάποτε: «Αγωνιζόμαστε έχοντας την σωστότερη και ισχυρότερη ιδεολογία του κόσμου, με ολιγάριθμες δυνάμεις και πενιχρά υλικά μέσα. Αλλά οι σωστές ιδέες, σε μάκρος χρόνου, πάντα νικούν και βρίσκουν τα απαραίτητα υλικά μέσα και δυνάμεις».
Ο Τρότσκι, οπαδός του Μαρξισμού, πίστευε, όπως και ο Μαρξ, ότι «μια ιδέα που διαπερνά τη μάζα μετατρέπεται σε υλική δύναμη». Έχοντας αυτή την πεποίθηση, ο σύντροφος Τρότσκι ποτέ δεν αμφέβαλε ότι το έργο του θα συνεχιστεί μετά το θάνατο του. Έχοντας αυτή την πεποίθηση, μπορούσε από το νεκροκρέβατο να διακηρύξει τη νίκη της 4ης Διεθνούς που ενσαρκώνει τις ιδέες του. Εκείνοι που αμφιβάλλουν δεν γνωρίζουν τον Τρότσκι. Ο ίδιος ο Τρότσκι πίστευε ότι η μεγαλύτερη σημασία του, η μεγαλύτερη αξία του, δεν ήταν η φυσική του ζωή ούτε τα ηρωικά του κατορθώματα, όπως συμβαίνει με όλες τις ηρωικές φιγούρες της ιστορίας που επισκιάζονται από τα κατορθώματα τους και σαρώνονται από το μεγαλείο τους. Γνώριζε ότι ήταν σφραγισμένος με την καταδίκη αυτή και πάλευε με το χρόνο για να αφήσει κάτι δυνατό σ’ εμάς, και μέσα από εμάς στην ανθρωπότητα. Στη διάρκεια της εντεκάχρονης τελευταίας του εξορίας αλυσοδέθηκε στο γραφείο του, σαν σκλάβος σε γαλέρα, και εργάστηκε, όπως κανένας μας δεν ξέρει να δουλεύει, με τόση ενέργεια, τόση επιμονή και αυτοκυριαρχία, όπως μόνο ιδιοφυείς άνθρωποι μπορούν να εργαστούν. Πάλευε με το χρόνο να εκφράσει με την πένα του όλο το πλούσιο περιεχόμενο του δυνατού μυαλού του και να το διατηρήσει για πάντα σε γραπτή μορφή για εμάς και για όλους εκείνους που θα μας ακολουθήσουν.
Όλος ο Τρότσκι, όπως και όλος ο Μαρξ, έχει μείνει στα βιβλία του, στα άρθρα του και στις επιστολές του. Οι δυναμικές του ανταποκρίσεις, που περιέχουν μερικές από τις λαμπρότερες σκέψεις του και τα πιο έντονα προσωπικά του αισθήματα, πρέπει τώρα να συγκεντρωθούν και να εκδοθούν. Όταν γίνει αυτό, όταν οι επιστολές του δημοσιευτούν μαζί με τα βιβλία του, τις μπροσούρες του και τα άρθρα του, εμείς, και όλοι όσοι είναι στο πλευρό μας στον αγώνα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας, θα εξακολουθούμε να έχουμε το Γέρο μας να μας βοηθά.
Γνώριζε ότι ο υπερ-Βοργίας του Κρεμλίνου, ο αδελφοκτόνος Στάλιν, που αφάνισε όλη τη γενιά της Οκτωβριανής Επανάστασης, τον είχε στο στόχαστρο και αργά ή γρήγορα θα το πετύχαινε. Γι’ αυτό δούλευε τόσο εντατικά. Γι’ αυτό βιαζόταν να γράψει όλα όσα είχε στο μυαλό του και να τα αφήσει σε γραπτή μορφή έτσι που να μην μπορεί κανείς να τα καταστρέψει.
Τις προάλλες, μιλούσα σε ένα δείπνο με έναν από τους πιστούς γραμματείς του Γέρου, έναν νεαρό σύντροφο, που τον υπηρετούσε για πολύ καιρό και γνώριζε λεπτομερώς την προσωπική του ζωή, πώς ζούσε τα τελευταία χρόνια της εξορίας του. Τον πίεσα να γράψει τις αναμνήσεις του χωρίς καθυστέρηση. Είπα: «Πρέπει όλοι μας να γράψουμε ό,τι γνωρίζουμε για τον Τρότσκι. Όλοι πρέπει να καταγράψουμε τις μνήμες μας και τις εντυπώσεις μας. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι κινηθήκαμε σε τροχιά γύρω από μια από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες του καιρού μας. Εκατομμύρια ανθρώπων, οι επόμενες γενιές, θα είναι διψασμένες για κάθε μικρή πληροφορία, κάθε λέξη, κάθε εντύπωση που ρίχνει φως σ’ αυτόν, στις ιδέες του, στους στόχους του και την προσωπική του ζωή».
Μου απάντησε: «Μπορώ μόνο να γράψω για τις προσωπικές του ικανότητες όπως τις παρατήρησα, τη μέθοδο της δουλειάς του, την ανθρωπιά και την γενναιοδωρία του. Δεν μπορώ όμως να γράψω τίποτα για τις ιδέες του. Είναι ήδη καταγεγραμμένες. Ό,τι είχε να πει, όλα όσα είχε στο μυαλό του βρίσκονται ήδη γραμμένα. Φαινόταν αποφασισμένος να σκάψει μέχρι τα βάθη του μυαλού του και να βγάλει τα πάντα και να τα δόσει στον κόσμο με τα γραπτά του. Πολύ συχνά, θυμάμαι, σε φιλικές συζητήσεις που κάποιο θέμα προέκυπτε στο τραπέζι του δείπνου, γινόταν μια άτυπη συζήτηση και ο Γέρος εξέφραζε κάποιες νέες και φρέσκιες απόψεις. Οι ιδέες αυτές που είχε διατυπώσει στο δείπνο βρίσκονταν λίγο αργότερα γραμμένες σε βιβλίο, άρθρο ή επιστολή».
Σκότωσαν τον Τρότσκι όχι με μια πιστολιά, όχι όταν ο δολοφόνος του, ο πράκτορας του Στάλιν, κάρφωσε την αξίνα στο πίσω μέρος του κρανίου του. Αυτή ήταν απλώς η χαριστική βολή. Τον σκότωναν πόντο-πόντο. Τον σκότωσαν πολλές φορές. Τον σκότωσαν εφτά φορές όταν σκότωσαν τους εφτά γραμματείς του. Τον σκότωσαν τέσσερεις φορές όταν σκότωσαν τα τέσσερα παιδιά του. Τον σκότωσαν όταν οι συναγωνιστές του στη Ρωσική Επανάσταση δολοφονήθηκαν.
Και παρ’ όλα αυτά αντεπεξήλθε στα καθήκοντα του. Καθώς γερνούσε και αρρώσταινε, δεχόταν όλα αυτά τα ηθικά, συναισθηματικά και φυσικά χτυπήματα που τον δυσκόλευαν να ολοκληρώσει την παρακαταθήκη του στην ανθρωπότητα όσο είχε ακόμα χρόνο. Τα συγκέντρωνε όλα μαζί –κάθε σκέψη, κάθε ιδέα, κάθε δίδαγμα από τις εμπειρίες του– για να αφήσει γραπτό θησαυρό για μας, έναν θησαυρό που ο χρόνος και η σκουριά δεν μπορούν να φθείρουν.
Υπήρξε μια ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στον Τρότσκι και σε άλλους σπουδαίους ανθρώπους της δράσης και περαστικούς πολιτικούς ηγέτες που επηρέασαν μεγάλες μάζες στη ζωή τους. Η ισχύς αυτών των ανθρώπων, σχεδόν όλων, ήταν κάτι προσωπικό, κάτι που δεν μπορούσαν να το μεταδόσουν σε άλλους. Η επιρροή τους δεν συνεχίστηκε μετά το θάνατό τους. Θυμηθείτε για μια στιγμή τους σπουδαίους ανθρώπους της γενιάς μας ή των περασμένων γενεών: τον Κλεμανσό, τον Χίντεμπουργκ, τον Ουίλσον, τον Ρούσβελτ, τον Μπριαν. Είχαν πολλούς οπαδούς που τους ακολουθούσαν και μάθαιναν από αυτούς. Αλλά πέθαναν, και όλη τους η επιρροή πέθανε μαζί τους. Τίποτα δεν έμεινε εκτός από μνημεία και επικήδειους. Τίποτα δεν ήταν ξεχωριστό σ’ αυτούς και την προσωπικότητα τους. Ήταν τυχοδιώκτες, ηγέτες της μιας μέρας. Δεν άφησαν ιδέες που να οδηγούν και να εμπνέουν τους ανθρώπους όταν αυτοί δεν θα βρίσκονταν στη ζωή, και έμειναν απλά μια ανάμνηση.
Δεν είναι έτσι όμως με τον Τρότσκι. Όχι, δεν ίσχυε το ίδιο γι’ αυτόν. Ήταν διαφορετικός. Ήταν σίγουρα και άνθρωπος της δράσης. Η δράση του ήταν κομμάτι της μεγαλύτερης επανάστασης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αλλά, σε αντίθεση με τους τυχοδιώκτες και τους ηγέτες της μιας μέρας, οι πράξεις του ήταν εμπνευσμένες από σπουδαίες ιδέες και αυτές οι ιδέες ζουν ακόμα. Δεν έκανε απλώς μια επανάσταση. Έγραψε την ιστορία της και εξήγησε τους βασικούς νόμους που χαρακτηρίζουν όλες τις επαναστάσεις. Στο έργο του Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, που θεωρούσε το καλύτερο του έργο, μας έδοσε έναν οδηγό για να κάνουμε νέες επαναστάσεις, ή μάλλον καλύτερα για να επεκτείνουμε σ’ όλο τον κόσμο την επανάσταση που ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 1917.
Ο Τρότσκι, ένας ιδεολόγος, ήταν ο ίδιος πιστός οπαδός ενός ακόμα μεγαλύτερου ιδεολόγου, του Μαρξ. Ο Τρότσκι δεν δημιούργησε, ούτε διεκδίκησε την «πατρότητα» των θεμελιωδών ιδεών που ερμήνευσε. Έχτισε πάνω στα θεμέλια που έβαλαν οι μεγάλοι αρχιτέκτονες του 19ου αιώνα, ο Μαρξ και ο Έγκελς. Επίσης, πέρασε από το μεγάλο σχολείο του Λένιν και διδάχτηκε απ’ αυτόν. Η αυθεντικότητα του Τρότσκι βασιζόταν στην απόλυτη συνταύτιση του με τις ιδέες που κληροδότησαν οι Μαρξ, Έγκελς και Λένιν. Τελειοποίησε τις μεθόδους τους. Εξέλιξε τις ιδέες τους στις σύγχρονες συνθήκες και πρόσθεσε μια δυνατή διαχρονικότητα στην διαρκή μάχη του προλεταριάτου. Για να μπορέσετε να κατανοήσετε τον Τρότσκι, πρέπει να γνωρίζετε ότι υπήρξε πιστός οπαδός του Μαρξ, ένας ορθόδοξος μαρξιστής. Αγωνίστηκε κάτω από τη σημαία του Μαρξισμού για σαράντα δύο χρόνια! Κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου της ζωής του έβαλε τα πάντα στην άκρη για να δόσει μια μεγάλη πολιτική και θεωρητική μάχη για την υπεράσπιση του Μαρξισμού στους κόλπους της 4ης Διεθνούς! Το τελευταίο του άρθρο, που άφησε στο γραφείο του ημιτελές, το τελευταίο θέμα που τον απασχόλησε ήταν η υπεράσπιση του Μαρξισμού ενάντια στους αναθεωρητές και τους σκεπτικιστές. Η δύναμη του Τρότσκι, πρώτα και πάνω απ' όλα, ήταν η δύναμη του Μαρξισμού.
Θέλετε μια συνολική εικόνα για τη δύναμη της Μαρξιστικής ιδεολογίας; Απλώς σκεφτείτε αυτό: όταν πέθανε ο Μαρξ το 1883, ο Τρότσκι ήταν μόνο τεσσάρων ετών. Ο Λένιν μόνο δεκατεσσάρων. Κανείς τους δεν γνώριζε τον Μαρξ ή οτιδήποτε γι’ αυτόν. Κι όμως, και οι δύο έγιναν σπουδαίες ιστορικές φυσιογνωμίες εξαιτίας του Μαρξ, επειδή ο Μαρξ διέδοσε τις ιδέες του ανά τον κόσμο πριν αυτοί γεννηθούν. Οι ιδέες αυτές είχαν τη δική τους ζωή. Καθόρισαν τις ζωές του Λένιν και του Τρότσκι. Η ιδεολογία του Μαρξ ήταν μαζί τους και τους καθοδηγούσε σε κάθε βήμα όταν πραγματοποίησαν την μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία.
Έτσι και οι ιδέες του Τρότσκι, που είναι η εξέλιξη των ιδεών του Μαρξ, οι διδαχές που έμειναν απ’ αυτόν σήμερα, μας επηρεάζουν. Θα σημαδέψουν τις ζωές ακόμα σπουδαιότερων μαθητών, που θα έρθουν, που ακόμα δεν γνωρίζουν ούτε το όνομα του Τρότσκι. Κάποιοι που είναι γραφτό τους να γίνουν σπουδαιότεροι Τροτσκιστές, παίζουν στις αυλές των σχολείων τους προς το παρόν. Θα ανατραφούν με την ιδεολογία του Τρότσκι, όπως ο ίδιος ο Λένιν ανατράφηκε με την ιδεολογία του Μαρξ και του Έγκελς.
Πράγματι, το κίνημα μας στις Ηνωμένες Πολιτείες γεννήθηκε και αναπτύχθηκε πάνω στις ιδέες τους χωρίς τη φυσική τους παρουσία, χωρίς καν επικοινωνία την πρώτη περίοδο. Ο Τρότσκι ήταν εξόριστος και απομονωμένος στην Άλμα Άτα όταν ξεκινήσαμε τον αγώνα μας για τον Τροτσκισμό σ’ αυτή τη χώρα το 1928. Δεν είχαμε επικοινωνία μαζί του, και για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν ξέραμε αν ήταν ζωντανός ή νεκρός. Δεν είχαμε καν μια συλλογή με τα έργα του. Το μόνο που είχαμε όλο κι όλο ήταν ένα κείμενο του, η «Κριτική για το Προσχέδιο του Προγράμματος της Κόμιντερν». Αυτό αρκούσε. Υπό το φως αυτού του μοναδικού κειμένου βρήκαμε το δρόμο μας, ξεκινήσαμε τον αγώνα μας με μεγάλη αυτοπεποίθηση, ξεπεράσαμε τη διάσπαση χωρίς να διστάσουμε, βάλαμε τα θεμέλια για μια εθνική οργάνωση και φτιάξαμε τον εβδομαδιαίο Τροτσκιστικό Τύπο. Το κίνημα μας χτίστηκε γερό από την αρχή και έμεινε γερό επειδή χτίστηκε πάνω στην Τροτσκιστική ιδεολογία. Πέρασε σχεδόν ένας χρόνος μέχρι να κατορθώσουμε να αποκτήσουμε άμεση επικοινωνία με το Γέρο.
Το ίδιο με τα τμήματα της 4ης Διεθνούς σ’ όλο τον κόσμο. Μόνο πολύ λίγοι μεμονωμένοι σύντροφοι συνάντησαν τον Τρότσκι από κοντά. Κι όμως, παντού τον γνώριζαν. Από την Κίνα μέχρι τη Χιλή, την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Στην Αυστραλία και σχεδόν σε κάθε Ευρωπαϊκή χώρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Ινδοκίνα και τη Νότιο Αφρική. Δεν τον είδαν ποτέ, αλλά η Τροτσκιστική ιδεολογία τούς συνέδεε σε ένα ομοιογενές και ισχυρό παγκόσμιο κίνημα. Έτσι θα συνεχίσει να γίνεται και μετά το θάνατο του. Δεν υπάρχει περιθώριο για αμφισβήτηση.
Η θέση του Τρότσκι στην ιστορία έχει ήδη καθοριστεί. Θα στέκεται για πάντα στο βάθρο της Ιστορίας δίπλα στους άλλους τρεις σπουδαίους γίγαντες του προλεταριάτου: τον Μαρξ, τον Έγκελς και τον Λένιν. Είναι δυνατόν, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιθανό, το όνομα του να προκαλέσει τη θερμότερη στοργή, τη μεγαλύτερη από καρδιάς εκτίμηση απ’ όλους. Επειδή αγωνίστηκε για τόσο καιρό, ενάντια σε τόσους εχθρούς, με τόση εντιμότητα, με τόσο ηρωισμό και με τόση ανιδιοτελή αφοσίωση!
Οι μελλοντικές γενιές της ελεύθερης ανθρωπότητας, θα κοιτάζουν με ακόρεστο ενδιαφέρον αυτή την τρελή εποχή της αντίδρασης, της αιματηρής βίας και της κοινωνικής αλλαγής, την εποχή του θανάτου ενός κοινωνικού συστήματος και της γέννησης ενός άλλου. Όταν θα κοιτάζουν, μέσα από το φακό του ιστορικού, πώς οι καταπιεσμένες μάζες παντού αναζητούσαν το δρόμο τους τυφλές και μπερδεμένες, θα αναφέρουν με απεριόριστη αγάπη το όνομα αυτής της ιδιοφυΐας, αυτής της σπουδαίας καρδιάς που μας φώτισε και μας έδοσε κουράγιο.
Απ’ όλους τους μεγάλους άντρες του καιρού μας, απ’ όλες τις προσωπικότητες στις οποίες οι μάζες στράφηκαν για καθοδήγηση σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, μόνο ο Τρότσκι εξήγησε σ’ εμάς τα πράγματα, μόνο αυτός φώτισε το σκοτάδι μας. Μόνο το δικό του μυαλό ξέμπλεξε τα μυστήρια και την περιπλοκότητα της εποχής μας. Το σπουδαίο μυαλό του Τρότσκι ήταν αυτό που οι εχθροί του φοβόντουσαν περισσότερο απ’ όλα. Δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν. Δεν μπορούσαν να το εξηγήσουν. Στο φριχτό τρόπο με τον οποίο τον σκότωσαν κρυβόταν ένας βαθύς συμβολισμός. Στόχευαν το μυαλό του! Αλλά η πλούσια παραγωγή του μυαλού του είναι ακόμα ζωντανή. Δραπέτευσε και δεν μπορεί ποτέ πια κανένας να την φυλακίσει και να την καταστρέψει.
Δεν υποτιμούμε τα χτυπήματα προς εμάς, προς το κίνημα μας και προς τον κόσμο. Είναι μεγάλη συμφορά. Χάσαμε κάτι που είναι ανεκτίμητης αξίας και δεν γίνεται να το πάρουμε πίσω. Χάσαμε την έμπνευση της φυσικής του παρουσίας, τη σοφή συνδρομή του. Αυτό χάθηκε για πάντα. Αλλά το γεγονός και μόνο ότι η σταλινική καμαρίλα ήταν υποχρεωμένη να σκοτώσει τον Τρότσκι μετά από έντεκα χρόνια, ότι έπρεπε να φύγουν από τη Μόσχα, να βάλουν όλη την ενεργητικότητα τους για να καταστρέψουν τη ζωή του Τρότσκι, αυτό και μόνο είναι η μεγαλύτερη ομολογία ότι ο Τρότσκι ζει στις καρδιές των Ρώσων. Δεν πίστευαν στα ψέματα. Περίμεναν και ήλπιζαν ότι θα επιστρέψει. Τα λόγια του είναι ακόμα εκεί. Η μνήμη του είναι ζωντανή στις καρδιές τους.
Λίγες μέρες πριν το θάνατο του συντρόφου Τρότσκι, οι εκδότες του Ρωσικού Δελτίου (Russian Bulletin) έλαβαν ένα γράμμα από τη Ρίγα. Είχε ταχυδρομηθεί πριν την ένωση της Λετονίας με τη Σοβιετική Ένωση. Έγραφε με απλά λόγια ότι η «Ανοιχτή Επιστολή προς τους Εργάτες της Σοβιετικής Ένωσης» του Τρότσκι τους άγγιξε, γέμισε τις καρδιές τους με κουράγιο και τους έδειξε το δρόμο. Η επιστολή έλεγε ότι το μήνυμα του Τρότσκι το είχαν απομνημονεύσει λέξη προς λέξη και θα το διέδιδαν στόμα με στόμα, ό,τι κι αν γινόταν. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι τα λόγια του Τρότσκι θα ζήσουν στη Σοβιετική Ένωση πολύ περισσότερο από το αιματηρό καθεστώς του Στάλιν. Στην επερχόμενη μέρα της απελευθέρωσης, το μήνυμα του Τρότσκι θα είναι η παντιέρα των Ρώσων.
Όλος ο κόσμος γνωρίζει ποιος σκότωσε τον σύντροφο Τρότσκι. Ο κόσμος γνωρίζει ότι από το νεκροκρέβατό του κατηγόρησε τον Στάλιν και την Γκε Πε Ου για την δολοφονία του. Η δήλωση του δολοφόνου, προετοιμασμένη πριν το έγκλημα, είναι η τελική απόδειξη, αν χρειάζεται κανείς κι άλλη απόδειξη ότι η δολοφονία ήταν δουλειά της Γκε Πε Ου. Είναι απλά μια επανάληψη των ψεμάτων των Δικών της Μόσχας, μια ανόητη προσπάθεια να γλιτώσουν την γενική απαξίωση. Τα κίνητρα της δολοφονίας πηγάζουν από την παγκόσμια αντίδραση, τον φόβο της επανάστασης και τα αισθήματα μίσους και εκδίκησης των προδοτών. Ο Άγγλος ιστορικός Macaulay σημείωσε ότι οι αποστάτες σε κάθε περίοδο επέδειξαν εξαιρετική κακοήθεια προς αυτούς που πρόδοσαν. Ο Στάλιν και η συμμορία του διακατέχονταν από ένα τρελό μίσος για τον άνθρωπο που τους υπενθύμιζε ποιοι ήταν προηγουμένως. Ο Τρότσκι, το σύμβολο της μεγάλης επανάστασης, τους θύμιζε συνεχώς το σκοπό που εγκατέλειψαν και πρόδοσαν, και τον μισούσαν γι’ αυτό. Τον μισούσαν για όλες τις μεγάλες και καλές ανθρώπινες αξίες που αντιπροσώπευε και οι οποίες τους ήταν εντελώς ξένες. Ήταν αποφασισμένοι να τελειώνουν μ’ αυτόν, με κάθε κόστος.
Και τώρα έρχομαι σ’ ένα θέμα που είναι πολύ οδυνηρό, σε μια σκέψη που είμαι σίγουρος ότι βρίσκεται στο μυαλό όλων μας. Τη στιγμή που διαβάσαμε για την δολοφονία του είμαι σίγουρος ότι ο καθένας μας αναρωτήθηκε: μήπως θα μπορούσαμε να τον είχαμε σώσει; Αν είχαμε προσπαθήσει περισσότερο, αν είχαμε κάνει περισσότερα γι’ αυτόν; Αγαπητοί σύντροφοι, ας μην κατηγορούμε τους εαυτούς μας. Ο σύντροφος Τρότσκι είχε καταδικαστεί σε θάνατο πολλά χρόνια πριν. Οι προδότες της επανάστασης γνώριζαν ότι η επανάσταση, η παράδοση και η ελπίδα ζούσαν μέσα του. Όλες οι δυνάμεις ενός πανίσχυρου καθεστώτος, που κινούνταν από το μίσος και την εκδικητικότητα του Στάλιν, στόχευαν στη δολοφονία ενός και μοναδικού ανθρώπου, που δεν είχε άλλη δύναμη από μια χούφτα πιστούς οπαδούς. Όλοι οι συναγωνιστές του, εφτά από τους πιστούς του γραμματείς και τα τέσσερα παιδιά του ήταν νεκροί. Κι όμως, παρά το γεγονός ότι τον είχαν στο στόχαστρο από τότε που εξορίστηκε από τη Ρωσία, εμείς τον σώζαμε για έντεκα χρόνια! Αυτά ήταν τα πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής του. Αυτά ήταν τα χρόνια που με πλήρη ωριμότητα αφιέρωσε τον εαυτό του στο καθήκον να καταγράψει τις εμπειρίες και τις σκέψεις του.
Τα ανόητα μυαλά δεν μπορούν να καταλάβουν ότι ο Τρότσκι άφησε πίσω του το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του. Ακόμα και ο θάνατός του τους αναστάτωσε. Επειδή το μοναδικό πράγμα που ήθελαν να σκοτώσουν περισσότερο από οτιδήποτε –την μνήμη και την ελπίδα της επανάστασης– αυτό ο Τρότσκι το άφησε πίσω.
Πριν κατηγορήσετε τους εαυτούς σας ή εμάς επειδή αυτή η δολοφονική μηχανή βρήκε τον Τρότσκι και τον σκότωσε, πρέπει να έχετε κατά νου πως είναι πολύ δύσκολο να προστατέψεις κάποιον από τους δολοφόνους. Ο δολοφόνος παρακολουθεί το θύμα του μέρα νύχτα και συνήθως καταφέρνει να περάσει ακόμα κι από τα καλύτερα μέτρα προστασίας. Ακόμα και οι Τσάροι και άλλοι κυβερνήτες, που ήταν περικυκλωμένοι από τεράστιες αστυνομικές δυνάμεις, δεν μπορούσαν πάντα να αποφύγουν τη δολοφονία από μικρές ομάδες αποφασισμένων τρομοκρατών εφοδιασμένων με τα πιο φτωχά μέσα. Έτσι είχε γίνει πολλές φορές στην προεπαναστατική Ρωσία. Τα πράγματα στην περίπτωση του Τρότσκι ήταν το ακριβώς αντίθετο. Όλα τα μέσα βρίσκονταν στα χέρια των δολοφόνων. Ένα πανίσχυρο καθεστώς, που είχε μετατραπεί σε δολοφονική μηχανή, ενάντια σ’ έναν άνθρωπο και στους λιγοστούς αφοσιωμένους οπαδούς του. Έτσι, αφού τελικά τα κατάφεραν, το μόνο που μπορούμε να αναρωτηθούμε είναι αν κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να το εμποδίσουμε και να το ματαιώσουμε. Ναι, κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε. Στη συνείδησή μας πρέπει να έχουμε την πεποίθηση ότι κάναμε το καλύτερο δυνατό.
Τις εβδομάδες που ακολούθησαν την επίθεση της 24ης Μαΐου, συζητήσαμε ξανά στην Κεντρική Επιτροπή το θέμα της προστασίας του συντρόφου Τρότσκι. Όλοι οι σύντροφοι συμφώνησαν ότι είναι το πιο σημαντικό μας καθήκον, το σημαντικότερο για όλους και για τις μελλοντικές γενιές, να κάνουμε ό,τι περνάει απ’ το χέρι μας για να προστατεύσουμε τη ζωή της αυθεντίας μας, του συντρόφου μας, που μας βοηθούσε και μας καθοδηγούσε τόσο καλά. Μια επιτροπή από τους ηγέτες του κόμματος πήγε στο Μεξικό. Αποδείχτηκε ότι ήταν η τελευταία μας επίσκεψη. Εκεί, σε συνεννόηση μαζί του, συμφωνήσαμε να κάνουμε νέα καμπάνια για να ενισχύσουμε τη φρουρά. Συγκεντρώσαμε χρήματα για να οχυρώσουμε το σπίτι, με κόστος χιλιάδες δολάρια. Όλα τα μέλη μας και όσοι μας υποστήριξαν ανταποκρίθηκαν με μεγάλες θυσίες και γενναιοδωρία.
Ακόμα κι έτσι όμως η δολοφονική μηχανή τα κατάφερε. Όσοι βοήθησαν ακόμα και σε μικρό βαθμό, είτε οικονομικά είτε με προσωπική εργασία, όπως οι γενναίοι νεαροί σύντροφοι μας της φρουράς, δεν θα μετανιώσουν για ό,τι έκαναν για να προστατεύσουν και να βοηθήσουν τον Γέρο.
Τη στιγμή που ο σύντροφος Τρότσκι τελικά χτυπήθηκε, επέστρεφα από ένα ταξίδι στη Μινεάπολη. Είχα πάει εκεί για να κανονίσω μια ομάδα ιδιαίτερα ικανών συντρόφων να μεταφερθεί στο Κογιοακάν και να ενισχύσει τη φρουρά. Κατά την επιστροφή μου στεκόμουν στις σιδηροδρομικές γραμμές και αισθανόμουν ικανοποιημένος που ο σκοπός του ταξιδιού είχε επιτευχθεί, που οι ενισχύσεις είχαν βρεθεί.
Τότε, καθώς το τρένο διέσχιζε την Πενσυλβάνια, γύρω στις τέσσερεις τα ξημερώματα, έφεραν τις πρωινές εφημερίδες με το νέο ότι ο δολοφόνος είχε σπάσει τον αμυντικό κλοιό και είχε καρφώσει ένα τσεκούρι στο κεφάλι του συντρόφου Τρότσκι. Ήταν η αρχή μιας φριχτής μέρας, της θλιβερότερης μέρας της ζωής μας, όταν περιμέναμε, ώρα με την ώρα, καθώς ο Γέρος έδινε την τελευταία του μάχη και πάλευε με το θάνατο. Αλλά ακόμα και τότε, τις ώρες της φοβερής θλίψης, όταν λάβαμε το μοιραίο μήνυμα από το τηλέφωνο «Ο Γέρος πέθανε», ακόμα και τότε, δεν επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να σταματήσουν και να κλάψουν. Ριχτήκαμε αμέσως στη δουλειά, να προστατέψουμε τη μνήμη του και να διαδόσουμε τη διαθήκη του. Και δουλέψαμε σκληρότερα από ποτέ, επειδή για πρώτη φορά συνειδητοποιήσαμε απόλυτα πως ό,τι ήταν να γίνει, έπρεπε να γίνει τώρα. Δεν έχουμε πια το Γέρο να βασιστούμε πάνω του. Ό,τι είναι να γίνει πρέπει να γίνει από εμάς. Αυτό είναι το πνεύμα που πρέπει να έχουμε για να συνεχίσουμε από δω και πέρα.
Οι ηγέτες των καπιταλιστών ανά τον κόσμο ενστικτωδώς κατάλαβαν τη σημασία του Τρότσκι. Ο φίλος των καταπιεσμένων, ο δημιουργός των επαναστάσεων, ήταν η προσωποποίηση του μεγαλύτερου φόβου τους! Ακόμα και στον θάνατο τον έβριζαν. Οι εφημερίδες τους έριχναν λάσπη στο όνομα του. Ήταν ο παγκόσμιος εξόριστος την εποχή της αντίδρασης. Καμιά πόρτα δεν άνοιξε γι’ αυτόν εκτός από τη Δημοκρατία του Μεξικού. Το γεγονός ότι ο Τρότσκι είχε εκδιωχθεί απ’ όλες τις καπιταλιστικές χώρες είναι από μόνο του η καθαρότερη αναίρεση των σταλινικών συκοφαντιών, όλων των κατηγοριών τους ότι πρόδοσε την επανάσταση, ότι στράφηκε ενάντια στους εργάτες. Ποτέ δεν κατάφεραν να πείσουν τον καπιταλιστικό κόσμο γι’ αυτές τους τις συκοφαντίες. Ούτε για μια στιγμή.
Όλοι οι καπιταλιστές τον μισούσαν και τον φοβόντουσαν ακόμα και νεκρό! Οι πόρτες της σπουδαίας δημοκρατίας μας είναι φυσικά ανοιχτές για πολλούς πολιτικούς πρόσφυγες. Όλων των ειδών οι αντιδραστικοί, δημοκράτες αχρείοι που πρόδοσαν και εγκατέλειψαν τους δικούς τους ανθρώπους, μονάρχες, ακόμα και φασίστες, όλους τους καλοδεχτήκαμε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Όμως ούτε καν η σωρός του φίλου των καταπιεσμένων δεν μπόρεσε να βρει άσυλο εδώ! Δεν πρόκειται να το ξεχάσουμε αυτό! Θα κρατήσουμε αυτή τη θλίψη στις καρδιές μας και την κατάλληλη στιγμή θα πάρουμε την εκδίκηση μας.
Η μεγάλη και ισχυρή δημοκρατία των Ρούσβελτ και Χολ δεν μας άφησε να φέρουμε τη σωρό του εδώ για την κηδεία. Αλλά το ίδιο μας κάνει. Όλοι μας νιώθουμε ότι εκείνος βρίσκεται μαζί μας, σ’ αυτή την αίθουσα απόψε όχι μόνο μέσω των ιδεών του, αλλά ειδικά απόψε, στη μνήμη μας σαν άνθρωπος. Έχουμε το δικαίωμα να αισθανόμαστε περήφανοι που ο καλύτερος άνθρωπος της εποχής μας, το σπουδαιότερο μυαλό και η πιο πιστή καρδιά, ήταν δικός μας. Η ταξική κοινωνία που ζούμε εξυμνεί τους απατεώνες, τους εγωιστές, τους ψεύτες και τους καταπιεστές. Είναι δύσκολο να κατονομάσει κανείς έναν διανοούμενο αντιπρόσωπο της παραπαίουσας ταξικής κοινωνίας, που να μην είναι άθλιος υποκριτής και συνειδητός δειλός, που να μην νοιάζεται πάνω απ’ όλα για τα προσωπικά του συμφέροντα και να μη σώζει μόνο το άχρηστο τομάρι του. Μα τι άθλια φάρα που είναι! Δεν υπάρχει ειλικρίνεια ή έμπνευση σ’ αυτούς. Δεν έχουν ούτε έναν που να μπορεί να ανάψει μια φλόγα στην καρδιά ενός νεαρού. Ο Γέρος μας ήταν φτιαγμένος από την καλύτερη πάστα. Ο Γέρος μας ήταν φτιαγμένος από εντελώς διαφορετική πάστα. Ύψωνε μπροστά σ’ αυτούς τους πυγμαίους το ηθικό του μεγαλείο. Ο σύντροφος Τρότσκι δεν πάλευε απλώς για μια νέα κοινωνική τάξη ανθρώπινης ισότητας σαν μελλοντικό στόχο, ζούσε κάθε του μέρα σύμφωνα με τα υψηλότερα και ευγενέστερα ηθικά πρότυπα. Δεν γινόταν να του επιτρέψουν να είναι πολίτης καμιάς χώρας. Αλλά στην πραγματικότητα ήταν πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Ήταν ήδη, στο μυαλό και στη συνείδηση του, ένας πολίτης της μελλοντικής κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή η ανάμνηση του, ως ανθρώπου και ως συντρόφου, είναι πολυτιμότερη από χρυσό και ρουμπίνια. Μας είναι δύσκολο να καταλάβουμε έναν τέτιο άνθρωπο να ζει ανάμεσα μας. Είμαστε όλοι πιασμένοι στο ατσάλινο δίχτυ της ταξικής κοινωνίας με τις ανισότητες της, τις αντιθέσεις της, τις κάλπικες αξίες της, τα ψέματα της. Η ταξική κοινωνία δηλητηριάζει και διαφθείρει τα πάντα. Έχουμε όλοι γίνει μικροί, στριμμένοι και τυφλοί εξαιτίας της. Ούτε που μπορούμε να φανταστούμε πώς θα είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, αδυνατούμε να συλλάβουμε πώς θα είναι η προσωπικότητα του ανθρώπου σε μια ελεύθερη κοινωνία.
Ο σύντροφος Τρότσκι μας έδοσε μια πρόβλεψη. Μέσα από την προσωπικότητα του πήραμε μια ιδέα για το πώς θα είναι ο πολίτης της κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή του η ανάμνηση ως ανθρώπου, ως συντρόφου είναι η μεγαλύτερη διαβεβαίωση ότι το ανθρώπινο πνεύμα που αγωνίζεται για αλληλεγγύη, είναι ανίκητο. Στη φοβερή εποχή που ζούμε πολλά θα χαθούν. Ο καπιταλισμός και όλοι οι ήρωές του θα χαθούν. Ο Στάλιν και ο Χίτλερ, ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ, και όλα τα ψέματα και οι αδικίες και η υποκρισία που αντιπροσωπεύουν θα χαθούν μέσα στο αίμα και στη φωτιά. Αλλά το πνεύμα του κομμουνιστή ανθρώπου που αντιπροσώπευε ο σύντροφος Τρότσκι δεν θα χαθεί.
Η μοίρα επεφύλασσε σε απλούς ανθρώπους σαν εμάς να είμαστε η πρώτη γενιά οπαδών του Τρότσκι. Τώρα γίναμε οι κληρονόμοι και έχουμε χρεωθεί με την υποχρέωση να διαδόσουμε την διαθήκη του. Είχε πίστη σε μας. Μας διαβεβαίωσε με τα τελευταία του λόγια ότι έχουμε το δίκιο με το μέρος μας και ότι θα νικήσουμε. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι να έχουμε αυτοπεποίθηση και πίστη στις ιδέες μας, στις παραδόσεις μας και στη μνήμη που μας κληροδότησε.
Του χρωστάμε τα πάντα. Του χρωστάμε την πολιτική μας ύπαρξη, την αντίληψη μας, την πίστη μας για το μέλλον. Δεν είμαστε μόνοι. Είναι κι άλλοι σαν εμάς παντού στον κόσμο. Να το θυμάστε πάντα αυτό. Δεν είμαστε μόνοι. Ο Τρότσκι στρατολόγησε στελέχη σε πάνω από τριάντα χώρες. Είναι σίγουροι ότι δικαιούνται να θριαμβεύσουν. Δεν θα κάνουν λάθος. Ποτέ δεν θα λαθέψουν. «Είμαι σίγουρος για τον θρίαμβο της 4ης Διεθνούς!» Αυτό είπε ο σύντροφος Τρότσκι τις τελευταίες στιγμές του. Και γι’ αυτό είμαστε σίγουροι.
Ο Τρότσκι δεν αμφέβαλε ούτε μια στιγμή και ούτε κι εμείς μπορούμε να αμφισβητήσουμε το γεγονός ότι οπλισμένοι με τα όπλα του, τις ιδέες του, θα βγάλουμε τις καταπιεσμένες μάζες του κόσμου από το αιματοκύλισμα του πολέμου και θα τις οδηγήσουμε σε μια νέα σοσιαλιστική κοινωνία. Αυτή είναι η υπόσχεση που δίνουμε απόψε στον τάφο του συντρόφου Τρότσκι.
Και εδώ, στον τάφο του, ορκιζόμαστε ότι δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τη συντροφική εντολή του να προστατέψουμε και να φροντίσουμε τη συναγωνίστρια-σύζυγό του, την πιστή του σύντροφο σε όλες τις συγκρούσεις και τις περιπλανήσεις. «Φροντίστε την» είπε, «είναι μαζί μου πολλά χρόνια». Ναι, θα την φροντίσουμε. Πριν απ’ όλα θα φροντίσουμε τη Ναταλία.
Φτάνουμε τώρα στο τέλος του αποχαιρετισμού μας προς το σπουδαιότερο σύντροφο και δάσκαλο μας, που έγινε τώρα ο πιο λαμπρός μας μάρτυρας. Δεν θα κρύψουμε τη θλίψη που χτυπάει τις καρδιές μας. Αλλά η θλίψη μας δεν θα μας εξαντλήσει, δεν θα υπονομεύσει τη θέληση μας. Είναι ποτισμένη με οργή, μίσος και αποφασιστικότητα. Θα την μετατρέψουμε σε μαχητική ενέργεια για να συνεχίσουμε τον αγώνα του Γέρου. Ας του πούμε ένα «αντίο» αντάξιο των αρχών του, σαν καλοί στρατιώτες στο στρατό του Τρότσκι. Όχι ζαρώνοντας από αδυναμία και απελπισία, αλλά στέκοντας όρθιοι με στεγνά μάτια και σφιγμένες γροθιές. Με το τραγούδι του αγώνα και του θριάμβου στα χείλη. Με το τραγούδι της πίστης στην 4η Διεθνή του Τρότσκι, το Διεθνές Κόμμα που θα καθοδηγήσει τον αγώνα της ανθρωπότητας!
Μετάφραση & Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Δόξα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
——————
[1].Ο λόγος αυτός εκφωνήθηκε στη συνάντηση για τη μνήμη του Λεόν Τρότσκι, στη Νέα Υόρκη, στις 28 Αυγούστου 1940. Δημοσιεύτηκε στο Ένθετο Νο 85 της τροτσκιστικής εφημερίδας «Σοσιαλιστική Προοπτική» (Νο 228, Ιούνης 2007) σε μετάφραση και πρόλογο της συντρόφισσας Αλεξάντρας Δόξα.
[2]. Το 1890: ο Κάνον γεννήθηκε στο Ροζντέιλ του Κάνσας από γονείς Ιρλανδούς σοσιαλιστές.
1908: Προσχωρεί στο Σοσιαλιστικό Κόμμα.
1911: Προσχωρεί στους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου, μια μαχητική προλεταριακή οργάνωση, που έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην οργάνωση της αμερικανικής εργατικής τάξης στις αρχές του 20ού αιώνα.
1912-1914: Ταξιδεύει σαν οργανωτής και καθοδηγητής των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου στις κεντρικές και δυτικές Η Π Α.
1917: Με την Οκτωβριανή Επανάσταση επανέρχεται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, όπου και συγκροτεί την αριστερή του τάση.
1919: Ο Κάνον και η αριστερή πτέρυγα του Σοσιαλιστικού Κόμματος ενώνονται με το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα του Τζον Ριντ.
1920: Ιδρύεται το ενιαίο Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ και ο Κάνον γίνεται ο πρώτος του γραμματέας και ο βασικός του ομιλητής.
1922: Αντιπρόσωπος του ΚΚ ΗΠΑ στο 4ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς ταξιδεύει στη Μόσχα, όπου μένει για 7 μήνες.
1925: Παίζει ρόλο-κλειδί στην ίδρυση της Διεθνούς Εργατικής Άμυνας, μιας οργάνωσης για την υπεράσπιση των πολιτικών κρατουμένων.
1928: Συμμετέχει στο 6ο Συνέδριο της Κομμουνιστής Διεθνούς, όπου δέχεται τις θέσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης του Τρότσκι. Με την επιστροφή του στις ΗΠΑ, διαγράφεται από το ΚΚ ΗΠΑ ως τροτσκιστής.
1929: Ιδρύει την Κομμουνιστική Λίγκα της Αμερικής, το αμερικανικό τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης.
1934: Η Κομμουνιστική Λίγκα κερδίζει μεγάλη εκτίμηση μέσα στην αμερικανική εργατική τάξη μετά την καθοδήγηση της περίφημης απεργίας των Τίμστερς στη Μινεάπολη.
1934: Ταξιδεύει στη Γαλλία για μια συνάντηση των ηγετών της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης. Συμβάλλει αποφασιστικά στην οργάνωση και ενίσχυση της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης. Παράλληλα συναντιέται με τον Τρότσκι, με τον οποίο έχει αναπτύξει μια στενότατη σχέση συντροφικής εμπιστοσύνης.
1936: Τα νεότερα και μαχητικότερα τμήματα του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ προσχωρούν στον Τροτσκισμό.
1938: Ιδρύει το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, το μεγαλύτερο Τροτσκιστικό κόμμα εκείνης της εποχής παγκοσμίως. Πηγαίνει στη Γαλλία, όπου συμμετέχει στο ιδρυτικό συνέδριο της 4ης Διεθνούς. Η δουλειά του εκεί χαίρει της απεριόριστης εκτίμησης του Τρότσκι.
1939-1940: Ενόψει του επερχόμενου πολέμου, μαζί με τον Τρότσκι διατυπώνουν την άποψη ότι ο πόλεμος είναι ιμπεριαλιστικός και ότι το παγκόσμιο προλεταριάτο πρέπει να ταχθεί κατά του πολέμου και, σε περίπτωση επίθεσης κατά της ΕΣΣΔ, να υπερασπίσει την ΕΣΣΔ, ανεξαρτήτως του σταλινικού καθεστώτος.
1940: Μαζί με τον Τρότσκι, που είναι εξόριστος στο Μεξικό, δίνουν τη μάχη ενάντια στη μικροαστική αντιπολίτευση μέσα στο ΣΕΚ (Μπάρναμ, Σάχτμαν), διαπαιδαγωγώντας ταυτόχρονα το αμερικανικό κόμμα με μερικά από τα σημαντικότερα έργα τους.
1941: Μαζί με άλλα μέλη του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και συνδικαλιστικούς ηγέτες κατηγορείται για συνομωσία εναντίον της αμερικανικής κυβέρνησης και καταδικάζεται σε φυλάκιση.
1943-1945: Ο Κάνον παραμένει φυλακισμένος.
1945-1953: Δίνει τη μάχη για τη διάσωση του ΣΕΚ από τη σκληρή τρομοκρατία της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου και ταυτόχρονα για τη διατήρηση του Κόμματος και του παγκόσμιου Τροτσκισμού σε μια επαναστατική γραμμή.
1952: Μετακομίζει στο Λος Άντζελες, όπου συνεχίζει να προσφέρει στο αμερικάνικο τροτσκιστικό κίνημα, και πεθαίνει τον Αύγουστο του 1974, σε ηλικία 84 ετών.