70 χρόνια από την δολοφονία του Λέοντα Τρότσκυ: Ένας επαναστάτης της εποχής μας

70 χρόνια από την δολοφονία του Λέοντα 

Τρότσκυ: Ένας επαναστάτης της εποχής 

μας 

 

Όταν η αιχμή του όπλου ενός αδίσταχτου δολοφόνου, έβαζε τέλος πριν από 70 χρόνια στη ζωή του Λέοντα Τρότσκι, συντελούνταν το μέγιστο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η είσοδος της ανθρώπινης κοινωνίας στη βαρβαρότητα, απαιτούσε την εκμηδένιση όλων των πραγματικά ικανών να βάλουν τέλος στη βαρβαρότητα, με τα όπλα της προλεταριακής επανάστασης. Όταν η αιχμή του όπλου ενός αδίσταχτου δολοφόνου, έβαζε τέλος πριν από 70 χρόνια στη ζωή του Λέοντα Τρότσκι, συντελούνταν το μέγιστο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η είσοδος της ανθρώπινης κοινωνίας στη βαρβαρότητα, απαιτούσε την εκμηδένιση όλων των πραγματικά ικανών να βάλουν τέλος στη βαρβαρότητα, με τα όπλα της προλεταριακής επανάστασης.

Χόρχε Αλταμίρα – Σάββας Μιχαήλ

Η δολοφονία του Τρότσκι, εντάσσεται σε ένα καθορισμένο παγκόσμιο αντεπαναστατικό πλαίσιο : τις νίκες του φασισμού, του φρανκισμού, του ναζισμού και του σταλινισμού. Βρισκόμαστε στα τέλη της συμφωνίας Στάλιν-Χίτλερ και στις παραμονές της χιτλερικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση - στη χώρα της πρώτης μεγάλης εργατικής επανάστασης στην ιστορία. Το σχολείο του δολοφόνου του Τρότσκι ήταν τα εγκλήματα κατά των επαναστατών αναρχικών και σοσιαλιστών που διαπράχθηκαν από τον σταλινισμό (με πρωτεργάτη τον Victorio Codovilla, αρχηγό του κουμμουνιστικού κόμματος της Αργεντινής) ώστε να αποτρέψουν έναν δεύτερο Οκτώβρη στην επαναστατική Ισπανία.

Μία δεύτερη εργατική επανάσταση αντί για τη νίκη του φρανκισμού, θα είχε αλλάξει την ροή των γεγονότων και σίγουρα θα είχε μπλοκάρει τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η καταστροφή των καλύτερων μυαλών της επανάστασης, των σκληραγωγημένων για 4 δεκαετίες στον επαναστατικό αγώνα, ήταν ο επείγων στόχος της παγκόσμιας αντεπαναστατικής πολιτικής. Για να εξομαλύνουν τον δρόμο προς τον πόλεμο, έπρεπε πρώτα να καταστρέψουν αυτούς που θα μπορούσαν να τον μετατρέψουν σε ένα παγκόσμιο εμφύλιο πόλεμο.

Καμία «διεθνής κοινότητα» δεν βγήκε τότε να καταγγείλει την διάπραξη αυτών των απερίγραπτων εγκλημάτων, τα οποία δεν θα τιμωρηθούν ποτέ στα δικαστήρια αλλά στα πεδία των ταξικών μαχών της Ιστορίας. Στα χρόνια 36-38, ο Στάλιν εξόντωνε όλη την κεντρική επιτροπή [του μπολσεβίκικου κόμματος] που ήταν εν ζωή, και που είχε συμμετάσχει στην Οκτωβριανή επανάσταση. Η τραγική ειρωνία της ιστορίας ήταν ότι έστησε τους μπολσεβίκους ηγέτες στο δικαστήριο του Bισίνσκι, ενός πρώην μενσεβίκου, που το 1917 είχε ζητήσει την σύλληψη του Λένιν, και προφανώς την εκτέλεσή του, μεσούντος του πολέμου, με την κατηγορία ότι ήταν Γερμανός πράκτορας. Αυτός ο δήμιος κατάφερε να ικανοποιήσει την εμμονή του δύο δεκαετίες αργότερα κάτω από την αρχηγία του Στάλιν. Η δολοφονία του Τρότσκι δεν συνέβη εκτός τόπου και χρόνου, αλλά μέσα σε συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες, καθώς αποτελούσε το τελευταίο ζωντανό προπύργιο της επανάστασης εναντίον της βαρβαρότητας που σχεδιαζόταν από την διεθνή αστική τάξη.

Η δολοφονία του Τρότσκι ήταν ένα θεμελιώδες κομμάτι στο γρανάζι του παγκόσμιου πολέμου· ο Tρότσκι ήταν ο μόνος που πρόβλεψε το ολοκαύτωμα των Εβραίων με την νίκη του Χίτλερ, νίκη που ήλθε χωρίς την αντίσταση των εργατών, με ευθύνη των οργανώσεων του γερμανικού προλεταριάτου.

Αυτό το γεγονός απουσιάζει από τους επαίνους που έχουν σπαταλήσει οι διάδοχοί του και από τις αποδοκιμασίες εκείνων που φοβούνται περισσότερο από ποτέ το κληροδότημά του. Ο Τρότσκι αναδύεται ως μαχόμενος γίγαντας του επαναστατικού προλεταριάτου, μέχρι την τελευταία του πνοή όταν συνέλαβε τον δολοφόνο του.

Ένας αιώνας

Με τον Λέοντα Τρότσκι, εξαφανίζεται και η τελευταία μορφή διανοούμενου σοσιαλιστή επαναστάτη ηγέτη . Mορφή που πρωτοεμφανίζεται με τον Κάρλ Μαρξ, στις ευρωπαϊκές επαναστάσεις του 1848. Για 100 χρόνια, η ιστορία του προλεταριάτου είχε επικεντρωθεί στην Ευρώπη και στην ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας. Ήταν ένας αιώνας ανάπτυξης και ασυνεχειών, ιδεολογικών συγκρούσεων και ιστορικών διαιρέσεων - καθεμιά όμως από αυτές τις φάσεις, όπως και οι πρωταγωνιστές τους, είχαν σημείο αναφοράς τον μαρξισμό.

Με το πλεονέκτημα που μας δίνει ο χρόνος, γνωρίζουμε ότι τα τελευταία 70 χρόνια, δεν υπήρξε κανένας διανοούμενος-οργανωτής του μεγέθους του Τρότσκι, του Λένιν, της Ρόζα Λουξεμπουργκ ή ακόμα και του Γκράμσι, (ο οποίος προσπαθεί να σκεφτεί σαν μαρξιστής μέσα στο κελί του φασισμού και υπό την πίεση του σταλινισμού). Έτσι δημιουργείται ένα ιστορικό κενό στην εξέλιξη του μαρξισμού, από τον πόλεμο και μετά. Ο μαρξισμός περνάει στους ακαδημαϊκούς που απέρριπταν την προλεταριακή ουσία του και εγκαταλείπει την πολιτική μάχη, οπότε και χάνει τον επαναστατικό του χαρακτήρα. Ο ακαδημαϊκός «μαρξισμός» ερμηνεύει την ιστορία αλλά δεν επιδιώκει να την αλλάξει και τις περισσότερες φορές αναλώνεται στην ερμηνεία κειμένων, μέσα σε ένα διανοητικό αυνανισμό. Γελοιοποιώντας τον μαρξισμό, ο κεντροαριστερός διανοουμενισμός παρουσιάζεται σαν μια «παραλλαγή του μαρξισμού» μέχρι και σαν μετά-μαρξισμός.

Οι συζητήσεις μεταξύ ομάδων και κομμάτων μετατρέπονται σε βυζαντινολογίες και εκφυλίζονται γρήγορα σε στείρες διαιρέσεις. Δημιουργείται η εντύπωση ότι το προλεταριάτο χάνει τον παγκόσμιο πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε τα προηγούμενα 100 χρόνια. Υπάρχουν μεν εξάρσεις όπως ο γαλλικός Μάης και το ιταλικό φθινόπωρο οι οποίες τελειώνουν, δίχως μαρξιστική ηγεσία. Οι αποικιακές εξεγέρσεις, προβάλλουν ένα διαφορετικό είδος πολιτικής ηγεσίας, του οποίου η πιο αδύναμη πλευρά, η ιδεολογία και ο προγραμματισμός, κατακτά την μικροαστική διανόηση. Είναι αυτό που συνεχίζει να συμβαίνει και σήμερα με τα κινήματα που σχεδιάζουν τον περιορισμό της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, ή με τον τσαβισμό.

Οι γιγάντιες προσπάθειες που έχει κάνει το προλεταριάτο, από την είσοδό του στην ιστορία, για να χειραφετηθεί σαν τάξη και οι τεράστιες απώλειες που ακολούθησαν τις πιο έντονες επαναστατικές προσπάθειές του, έχουν αφήσει βαθιά σημάδια στην συνείδησή του. Οι ακαδημαϊκοί έχουν χαρακτηρίσει τα χρόνια της μεταπολεμικής ανάκτησης των δυνάμεων του καπιταλισμού, σαν τα «30 ένδοξα χρόνια», λες και μετά απ’ αυτά, ή κατά τη διάρκεια 1850-1914, ή ακόμα και από το 1890 μέχρι τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο η εργατική τάξη δεν είχε αποδείξει ότι είναι μια τάξη με την δική της ιστορική συνείδηση, που έχει σφυρηλατήσει τεράστιες σοσιαλιστικές οργανώσεις.

Χρειαζόμαστε νέους Τρότσκι. Γι’ αυτό χρειάζεται να δεχτούμε την πρόκλησή του να κατανοήσουμε την ιστορική σημασία της παγκόσμιας καπιταλιστικής χρεοκοπίας, αφήνοντας στην άκρη αυτούς που χρησιμοποιούν τις αποτυχίες του παρελθόντος για τις δικές τους βλέψεις. Έχοντας στην παγκόσμια σκηνή την είσοδο του γιγαντιαίου προλεταριάτου της Ασίας, να ακονίσουμε τα όπλα για μία επαναστατική μάχη που πρέπει να είναι αποφασιστική. Όπως πάντα το νεότερο προλεταριάτο θα αναζωογονήσει τις δυνάμεις των παλαιότερων. Ο Μαρξ είχε ήδη παρατηρήσει πως το προλεταριάτο θα πρέπει να μάθει από τις αποτυχίες του. Ο Τρότσκι παρατηρούσε ότι οι διαδικασίες της Ιστορίας είναι πολλές φορές ιδιαίτερα αργές και πως σε κάθε αποτυχία πρέπει να αντιπαραθέτουμε μία καινούργια αρχή. Ενστερνιζόμαστε το σύνθημα της Ρόζας Λούξεμπουργκ: Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα.

Προβλέψεις και Προοπτικές

Το αμετακίνητο σημείο έναρξης μίας επαναστατικής στρατηγικής είναι ο ορισμός της κρίσης και της παρακμής του καπιταλισμού. Αυτή υπήρξε η θεμελιώδης βάση των συλλογισμών του Τρότσκι, όπως πριν ήταν του Λένιν και της Ρόζας Λούξεμπουργκ. Η παρούσα κατάσταση της ανθρωπότητας αποδεικνύει αυτή τη θέση. Στο πλάι της παγκόσμιας καπιταλιστικής χρεοκοπίας εκτυλίσσονται πόλεμοι όλο και πιο απάνθρωποι και προαναγγέλλονται άλλοι ακόμα χειρότεροι. Η μη αναστρέψιμη πτώση του καπιταλισμού είναι η ιστορική βάση της κοινωνικής επανάστασης.

Τα τελευταία 30 χρόνια είμασταν μάρτυρες ωστόσο μίας διαδικασίας φαινομενικά αντίστροφης : της παλινόρθωσης του καπιταλισμού σε εκείνα τα κράτη όπου το κεφάλαιο απαλλοτριώθηκε με επαναστατικά μέσα. Για έναν τροτσκιστή ακούγεται κοινότοπο να πει πως πρόκειται για την επιβεβαίωση μίας από τις πιο λαμπρές προβλέψεις του Τρότσκι. Για μισό αιώνα, ωστόσο, το 90% των τροτσκιστών αγνόησε αυτή την πρόβλεψη. Τώρα συμπεριφέρεται σαν να επρόκειτο για κάτι που εννοείται. Αλλά όπως συμβαίνει με τις πραγματικά θεμελιωμένες προβλέψεις, επιβεβαιώθηκε με το δικό της τρόπο. Οι επίγονοι το επαναλαμβάνουν χωρίς να το καταλαβαίνουν.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η παλινόρθωση του καπιταλισμού έχει ανοίξει ένα τεράστιο πεδίο στην εξάπλωση του παγκόσμιου κεφαλαίου, αλλά ταυτόχρονα έχει επιταχύνει την εξέλιξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Η Κίνα είναι μία αγορά για το παγκόσμιο κεφάλαιο και ταυτόχρονα ένας παράγοντας όξυνσης της καπιταλιστικής αντιπαλότητας και ενίσχυσης της υπερπαραγωγής. Η καπιταλιστική παλινόρθωση έχει διευρύνει το πεδίο επιχειρήσεων του κεφαλαίου ταυτόχρονα με την όξυνση της κρίσης του, και έχει επίσης διευρύνει το πεδίο της παγκόσμιας επανάστασης μέσω της ταχείας δημιουργίας ενός πελώριου προλεταριάτου και της καταστροφής των αγροτικών μαζών. Είναι γεγονός συνεπώς πως το κράτος της Κίνας έχει μπει στην τροχιά της καπιταλιστικής οικονομίας αλλά η παλινόρθωση δεν βρίσκεται μέσα σε ένα αποικιοκρατικό πλαίσιο όπως θα συνέβαινε στο παρελθόν. Είναι υπό την διαιτησία ενός κράτους που προέκυψε από μια επανάσταση που διατηρεί την εθνική ενότητα που είχε καταστραφεί στο παρελθόν για 2 αιώνες. Η καπιταλιστική παλινόρθωση σφυρηλατήθηκε από μία δέσμευση μεταξύ της γραφειοκρατίας και του ιμπεριαλισμού - και όχι από μία αμφίδρομη βίαιη επιβολή της, όπως θα είχε συμβεί υπό τις ιστορικές συνθήκες κατά τις οποίες ο Τρότσκι διατύπωσε την πρόβλεψή του για την Σοβιετική Ενωση.

Στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης, η καπιταλιστική παλινόρθωση έχει πιο καταστροφικά αποτελέσματα και σε σύγκριση με την Κίνα οδήγησε τη χώρα στην υπανάπτυξη. Η γραφειοκρατία αντικατέστησε, με την παλινόρθωση, την πρόθεση να χτίσει «τον σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα», με τα πλεονεκτήματα γι’ αυτήν, με την εισχώρηση στην παγκόσμια αγορά. Απαλλάχθηκε από την αντιδραστική ουτοπία της, όχι σαν αποτέλεσμα μιας επανάστασης αλλά σαν αποτέλεσμα μιας αντεπανάστασης. Η Ρωσία απαλλάχθηκε από ένα αποικιοκρατικό καθεστώς για να εισέλθει σε μία οικονομική εξάρτηση που την καταδικάζει να πέσει στη νεο-αποικιοκρατία ή να βγει από αυτή, μέσω της κοινωνικής επανάστασης.

Η καπιταλιστική παλινόρθωση έχει οδηγήσει, τελικά, σε έναν ειδικό συνδυασμό των τάσεων που είχε αναλύσει ο Τρότσκι στις προβλέψεις του. Παρόλο που αυτός ο συγκεκριμένος συνδυασμός επιτρέπει την παρουσίαση της παλινόρθωσης σαν μία «επιτυχία» για τον καπιταλισμό αντί για μία καταστροφή, αποδεικνύεται ότι η συνολική τάση δεν δίνει στον καπιταλισμό μία δεύτερη ιστορική ώθηση, αλλά οξύνει τις θανάσιμες αντιφάσεις του και ανοίγει εκ νέου την προοπτική στην κοινωνική επανάσταση.

Η 5η Διεθνής

Δεν έχει περάσει ένας χρόνος και η ανακοίνωση της 5ης Διεθνούς του Τσάβες ήδη είναι μία φάρσα. Στην αξίωσή του να ξεπεράσει την διακηρυγμένη από τον Τρότσκι 4η Διεθνή, υποστηρίζεται από «τροτσκιστές» της κατηγορίας του Άλαν Γουντς, το NPA των Kριβίν-Mπεζανσενό, και τους τοπικούς μορενικούς. Ο εμπνευστής της αλχημείας Oύγο Tσάβες, εναγκαλίζεται αυτές τις μέρες τον δήμιο των κολομβιανών μαζών ώστε να κατοχυρωθεί η «δημοκρατική ασφάλεια» στα κοινά τους σύνορα.

Ο Λέον Τρότσκι, θεωρούσε την ίδρυση της 4ης Διεθνούς μία εργασία απαραίτητη και ιστορική. Προσπαθούσε να υπερασπίσει με τα τελευταία μέσα την μεγαλύτερη κατάκτηση του παγκόσμιου προλεταριάτου, τον διεθνισμό, μπροστά σε μία αβέβαιη ιστορική προοπτική, μεταξύ της βαρβαρότητας και της δυνατότητας για μία νέα κοινωνική επανάσταση. Η 4η Διεθνής, βρισκόταν στη μοναδική ιστορική θέση να αφήσει στις επόμενες γενιές τα πιο ανεπτυγμένα εργαλεία του παγκόσμιου προλεταριάτου, στις παραμονές μιας τραγωδίας. Έχει επιβιώσει σαν πρόγραμμα, σαν στρατηγικός προσανατολισμός, και έχει υπερισχύσει κάθε άλλης απόπειρας. Είναι προφανές ότι η ιστορική της πρόκληση είναι ανοιχτή. Δεν πραγματοποίησε τους στόχους της σε 80 χρόνια αλλά συνεχίζει να είναι παρούσα με χιλιάδες μαχητές, πολύ περισσότερους από αυτούς που την ίδρυσαν, και το πιο σημαντικό, συνεχίζει να είναι παρούσα σαν η μόνη συνειδητή αντιπροσώπευση του επαναστατικού σοσιαλισμού. Είναι απαραίτητο να μπεί χωρίς δισταγμό μεσα στην παγκόσμια κρίση, στις μάχες και στις εξεγέρσεις που αναπόφευκτα θα προκύψουν.

Το Μεταβατικό Πρόγραμμα

Το προλεταριάτο όλων των χωρών δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την πρόκληση που έρχεται με την παγκόσμια χρεοκοπία του καπιταλισμού, εάν δεν εμπνευστεί από το μεταβατικό πρόγραμμα, το πρόγραμμα της 4ης Διεθνούς. Δεν έχει βγει από το τίποτα - ήταν το αποτέλεσμα μαχών για δύο δεκαετίες κάτω από τις συνθήκες της προηγούμενης παγκόσμιας κρίσης που ξεκίνησε στο τέλος του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου έως την αρχή του 2ου. Κάθε ένα απο τα αιτήματα έχει πιστοποιητικό γέννησης μέσα στον αγώνα. Ο ισχυρός πυρήνας αυτού του προγράμματος είναι ο εξής: όταν η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε μία κατάσταση αδιέξοδη, όταν το κεφάλαιο διακηρύσσει ότι η μόνη έξοδος θα πρέπει να είναι στρωμένη από τις άνευ προηγουμένου θυσίες εκατομμυρίων εργαζομένων, τότε σε αυτές τις καταστάσεις το μεταβατικό πρόγραμμα, είναι το μόνο που δείχνει την λύση προς όφελος των εργαζομένων. Θέτοντας τα μεταβατικά αιτήματα που επιτρέπουν στην εργατική τάξη να αντισταθεί στις απαιτήσεις για θυσίες που επιβάλλει το κεφάλαιο και να αντιτάξει τα μέτρα εξόδου από την κρίση σε καθεμιά από αυτές τις απαιτήσεις. Αντίθετα από τον ρεφορμισμό του συρμού, δείχνει τον δρόμο για τις εργατικές διεκδικήσεις, αποτελεί όπλο του προλεταριάτου ενάντια στην αναπόφευκτη επίθεση του κεφαλαίου. Μέσα από αυτή την εμπειρία αναδύεται η ανάγκη της πάλης για εξουσία. Η ίδια η διαδικασία βάζει σε όλες τις οργανώσεις της εργατικής τάξης το ζήτημα της μάχης για την εξουσία - την οικοδόμηση μιας κυβέρνησης εργατικής και αγροτικής, μιας κυβέρνησης εργαζομένων, που θα κάνει πράξη όλα τα αιτήματα που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια του αγώνα. Το πρόγραμμα παρουσιάζει τα κόμματα της 4ης διεθνούς σαν τους υπεύθυνους για την κατανόηση του γενικότερου στόχου : τη θεσμοθέτηση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Αυτό είναι και το νόημα της 4ης Διεθνούς, να κυβερνήσει η εργατική τάξη για να διαλυθεί μια για πάντα η δικτατορία του κεφαλαίου και του καπιταλισμού.

Ποιος μπορεί να αρνηθεί την επικαιρότητα αυτού του προγράμματος; Οι Τρότσκι του αιώνα που άρχισε, θα σφυρηλατήσουν τον δρόμο που θα οδηγήσει στη νίκη.

Χόρχε Αλταμίρα

70 Χρόνια από την δολοφονία του Λέοντα Τρότσκυ: Ένας επαναστάτης από το μέλλον

Του Σάββα Μιχαήλ

Τι σημασία μπορεί να έχει σήμερα, το 2010, για μιαν εργατική τάξη αντιμέτωπη με τις προκλήσεις της χειρότερης παγκόσμιας κρίσης στην Ιστορία του καπιταλισμού, ο φόνος στο Μεξικό, πριν εβδομήντα χρόνια, του εξόριστου μπολσεβίκου ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ;

Τι σημασία μπορεί να έχει σήμερα, το 2010, για μιαν εργατική τάξη αντιμέτωπη με τις προκλήσεις της χειρότερης παγκόσμιας κρίσης στην Ιστορία του καπιταλισμού, ο φόνος στο Μεξικό, πριν εβδομήντα χρόνια, του εξόριστου μπολσεβίκου ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ;

Το ερώτημα μπορεί να μην έχει νόημα για όσους έχουν σβήσει με μονοκοντυλιά την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, ή επιλέγουν μια στρεβλή εικόνα που συντηρεί τις αντικομμουνιστικές ή σταλινικές προκαταλήψεις τους ή κηρύσσουν την ιστορική αμνησία, στο όνομα τάχα μιας «επανίδρυσης» ενός «κομμουνισμού» άμεμπτου από το «προπατορικό αμάρτημα» της πρώτης νικηφόρας εφόδου στον ουρανό το 1917, της τραγωδίας που ακολούθησε και της διάλυσης της χώρας των Σοβιέτ το 1991. Η εργατική τάξη, όμως, και προπαντός η επαναστατική της πρωτοπορία δεν μπορεί να προχωρήσει λοβοτομημένη και χωρίς Ιστορία.

Το αρχικό μας ερώτημα μπαίνει σήμερα ακόμη πιο επιτακτικά όχι παρά αλλά λόγω ακριβώς της παγκόσμιας συστημικής κρίσης και των προκλήσεων της. Η δολοφονία του Τρότσκυ από την σπείρα των πρακτόρων της σταλινικής Γκεπεού στις 20 Αυγούστου 1940 δεν μπορεί να αποκοπεί από το ιστορικό της πλαίσιο. Έγινε ακριβώς όταν η προηγούμενη παγκόσμια καπιταλιστική χρεοκοπία οδηγούσε αδυσώπητα στην βαρβαρότητα του παγκοσμίου πολέμου κι η διεθνής εργατική τάξη, πρώτα-πρώτα η ευρωπαϊκή, βρίσκονταν επίσης μπροστά σε γιγάντιες ιστορικές προκλήσεις.

Στην εξόντωση του Τρότσκυ έρχονται να συναντηθούν οι τύχες των τριών μεγάλων στιγμών της ευρωπαϊκής επανάστασης:

Της Ρωσικής Επανάστασης απαρχής της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης, που έμεινε, όμως, απομονωμένη και είδε να φυτρώνει πάνω στις πληγές της η γάγγραινα της σταλινικής γραφειοκρατίας

Της Γερμανικής Επανάστασης που οι αλλεπάλληλες ήττες της, με ευθύνη της σοσιαλδημοκρατίας, το 1919 και το 1923, σφράγισαν τις τύχες της χώρας των Σοβιέτ που μάταια περίμενε βοήθεια από το προλεταριάτο της ανεπτυγμένης Δύσης κι άνοιξαν τελικά το δρόμο στον φασισμό

Της Ισπανικής Επανάστασης, τελευταίας ευκαιρίας να νικηθεί η επέλαση του φασισμού και να εμποδιστεί με επαναστατικά μέσα η κατολίσθηση στον παγκόσμιο πόλεμο – μια ευκαιρία που θυσιάστηκε στο βωμό της ταξικής συνεργασίας του «Λαϊκού Μετώπου» με την σκιά της «δημοκρατικής» αστικής τάξης και της διπλωματίας του Κρεμλίνου με τις Δυτικές Δημοκρατίες. Η Γκεπεού στην Ισπανία έγινε η «σχολή» από την οποία πέρασε ο Ραμόν Μερκαντέρ κι όλη η σπείρα που στήριξε την δολοφονία του Τρότσκυ και εκπαιδεύτηκε δολοφονώντας επαναστάτες αναρχικούς, σοσιαλιστές, τροτσκιστές και ΠΟΥΜιστές που μένανε πιστοί στην κοινωνική επανάσταση.

Ο φόνος στο Μεξικό ονομάστηκε δίκαια «το έγκλημα του αιώνα» γιατί συμπυκνώνει και κορυφώνει μια σειρά από ιστορικές ήττες της παγκόσμιας επανάστασης. Όλοι οι επιζώντες ηγέτες της Κεντρικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων το 1917, πλην του Στάλιν, είχαν ήδη εξοντωθεί ο 1936-1939 στις στημένες Δίκες της Μόσχας με εισαγγελέα τον πρώην μενσεβίκο Βισίνσκυ, τον άνθρωπο που είχε ζητήσει την σύλληψη επ’ εσχάτη προδοσία του Λένιν το 1917 και τον τουφεκισμό του σαν «πράκτορα των Γερμανών»! Ο τελευταίος κι ο πιο επιφανής επιζών μπολσεβίκος ηγέτης, και ασυμβίβαστος αντίπαλος της γραφειοκρατίας ήταν ο Τρότσκυ, ο ζωντανός κρίκος ανάμεσα στο επαναστατικό διεθνιστικό πρόταγμα καθολικής ανθρώπινης χειραφέτησης του Οκτώβρη 1917 και στην νέα Διεθνή, την Τέταρτη Διεθνή που μόλις είχε ιδρυθεί για να παλέψει με το Μεταβατικό της Πρόγραμμα για αυτό ακριβώς το πρόταγμα πανανθρώπινου κομμουνισμού, πρώτα-πρώτα στις ζοφερές συνθήκες της πολεμικής βαρβαρότητας.

Το μαζικό πογκρόμ κατά των διεθνιστών επαναστατών σε ολόκληρο τον κόσμο, είχε στόχο τον αποκεφαλισμό της πρωτοπορίας που θα μπορούσε να ηγηθεί της πάλης για την μετατροπή του παγκόσμιου πολέμου, τον οποίο άρχιζαν οι ιμπεριαλιστές, σε διεθνή εμφύλιο πόλεμο κατά των ιμπεριαλιστών και για τον παγκόσμιο σοσιαλισμό. O περίφημος διάλογος του Χίτλερ με τον Γάλλο διπλωμάτη Κουλόντρ στην αρχή του πολέμου κι η κοινή ανησυχία τους μήπως «ο τελικός νικητής του πολέμου θα ήταν ο κ. Τρότσκυ» φανερώνει συν τις άλλοις τον προληπτικό χαρακτήρα που είχε το έγκλημα στο Μεξικό καθώς και την κάλυψη που έδωσε στις ενέργειες της σταλινικής σπείρας το αμερικανικό Εφ Μπι Άι, όπως είναι πια γνωστό… Ο φόνος του Τρότσκυ δεν ήταν απλώς μια (πύρρεια) νίκη του Στάλιν και του σταλινισμού. Ο μεγαλύτερος κερδισμένος ήταν τελικά ο ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός.

Το ζήτημα δεν ήταν ο Τρότσκυ σαν πρόσωπο- παρόλο που ο αυθεντικός μαρξισμό ποτέ δεν υποτιμά τον ρόλο της προσωπικότητας στην Ιστορία αλλά τον εντάσσει σαν ένα κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα των ζωντανών συγκρούσεων που κινούν την Ιστορία. Ο Τρότσκυ ήταν και παραμένει απειλή για το σύστημα ως ο κορυφαίος εκφραστής, θεωρητικά, πρακτικά και οργανωτικά της Διαρκούς Επανάστασης .

* * * *

Όλο το χειραφετητικό πρόταγμα της νεωτερικότητας συμπυκνώνεται στη Διαρκή Επανάσταση. Οι Γιακωμπίνοι κι ο Σαιν Ζυστ το συνοψίζουν: « Η επανάσταση δεν πρέπει να σταματήσει παρά με την ολοκλήρωση της ευτυχίας». Ο Μαρξ, στο φως των επαναστάσεων του 1848, υπερβαίνει διαλεκτικά τους Γιακωμπίνους και δίνει προλεταριακό κοινωνικό περιεχόμενο στη Διαρκή Επανάσταση. Ο Τρότσκυ, στην αυγή της ιμπεριαλιστικής εποχής και με την ορμή της πρώτης Ρωσικής Επανάστασης την αναπτύσσει σε διαλεκτική λογική της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης. Το κριτήριο της πράξης, όχι πραγματιστικά και βραχυπρόθεσμα αλλά στην κλίμακα της Ιστορίας, τον επαληθεύουν.

Στη βάση της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης, ήδη από το 1905, όταν ήταν ο πρόεδρος του πρώτου σοβιέτ της Ιστορίας στην επανάσταση του 1905, προέβλεψε ενάντια σε όλους και προπαντός κόντρα στην δογματική ορθοδοξία της Δεύτερης Διεθνούς, τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της Ρωσικής Επανάστασης, τις διεθνείς και εθνικές κινητήριες δυνάμεις της, την διεθνή δυναμική της.

Στη βάση της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης που έγινε από τον Λένιν προγραμματική βάση των Μπολσεβίκων με τις Θέσεις του Απρίλη του 1917, ο Τρότσκυ θα οργανώσει την ένοπλη εξέγερση του Οκτώβρη αλλά και τον πρώτο στην Ιστορία Κόκκινο Στρατό των Εργατών και Αγροτών, ένοπλη πρωτοπορία της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης κι όχι κοινό εθνικό τακτικό στρατό.

Στη βάση της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης θα πολεμήσει την ανερχόμενη γραφειοκρατία στο απομονωμένο και καθημαγμένο πρώτο εργατικό κράτος και το απολογητικό της δόγμα, την σοσιαλδημοκρατικής προέλευσης θεωρία( και πράξη) του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα». Παλεύοντας με νύχια και με δόντια για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης παρά τον γραφειοκρατικό εκφυλισμό της, τόσο με μια μαρξιστική προσέγγιση για την επίλυση των προβλημάτων σοσιαλιστικής οικοδόμησης που αρχίζει πάντα στο εσωτερικό μίας χώρας όσο και με την διεθνή προοπτική της επέκτασης της Οκτωβριανής Επανάστασης σε πλανητική κλίμακα, ο Τρότσκυ και οι σύντροφοί του στην Αριστερή Αντιπολίτευση και την Τέταρτη Διεθνή είχαν προειδοποιήσει εγκαίρως αλλά χωρίς αποτέλεσμα για την τελική κατάληξη της γραφειοκρατικής κατρακύλας: την καπιταλιστική παλινόρθωση. Ποιος μετά το 1989-91 μπορεί να αμφισβητήσει στα σοβαρά την ορθότητα της πρόγνωσης;

* * * *

Η θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκυ είναι μια ανοικτή, συνολική και συνεκτική θεωρία της επαναστατικής μετάβασης στην ιμπεριαλιστική εποχή και δεν συρρικνώνεται, όπως κάνουν συνήθως οι επίγονοι, σε μερικές σχηματικές διατυπώσεις που αφορούν κυρίως την σοσιαλιστική επαναστατική λύση των άλυτων αστικοδημοκρατικών προβλημάτων των ιστορικά καθυστερημένων χωρών.

Ως διαλεκτική θεωρία της μετάβασης που στηρίζεται στην υλιστική αντίληψη της Ιστορίας αναπτύσσεται πάνω σε τρεις μεθοδολογικές αρχές:

Στηρίζεται σε μια μη γραμμική αντίληψη της ιστορικής ανάπτυξης που συνδυάζει διαφορετικές βαθμίδες της, «σύγχρονες και μη σύγχρονες αντιφάσεις», όπως θα έλεγε ο Ερνστ Μπλοχ, εντείνοντας την ανισομέρειά τους κι αποκλείοντας οποιαδήποτε «θεωρία των σταδίων»

Στην βάση αυτής της μη γραμμικής αντίληψης της Ιστορίας, η θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης είναι θεωρία του ιμπεριαλισμού, με την λενινική αντίληψη του όρου. Αναπτύσσει, δηλαδή, μια ολοένα βαθύτερη κατανόηση της φύσης της εποχής μας ως εποχής της καπιταλιστικής παρακμής και συνεπώς μετάβασης μέσα από τις αντιφάσεις, τις ωδίνες και τα ζιγκζαγκ της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης σε μια πανανθρώπινη αταξική, α-κρατική, ανεξουσίαστη κομμουνιστική κοινωνία.

Μέσα στους σπασμούς, τα χάσματα, τις παλινδρομήσεις, τα άλματα της μη γραμμικής ανάπτυξης της μεταβατικής εποχής της καπιταλιστικής παρακμής, μια κυρίαρχη Τάση(Tendenz), η οποία, όπως παρατηρεί πάλι ο Ερνστ Μπλοχ, δεν ακυρώνεται ακόμα και μέσα στις καταστροφές. Αυτή η Τάση που κυριαρχεί στην εποχή μας δεν είναι άλλη από την τάση στη καθολικότητα που βλέπει ο Μαρξ (Grundrisse) να γεννιέται, να αναπτύσσεται και να συγκρούεται με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και που, κατά τον Τρότσκυ κορυφώνεται στην εποχή μας με τον παγκόσμιο χαρακτήρα που αποκτούν οι κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις, η οικονομία , της πολιτικής, του πολιτισμού. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας δεν ακυρώνει, αντίθετα εντείνει τις ανισομέρειες κι οξύνει την σύγκρουση με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και την αφετηρία τους, το Κράτος-Έθνος, εγκαινιάζοντας μια ιστορική περίοδο κοινωνικής επανάστασης.

Το τελευταίο αυτό σημείο ( στο οποίο συναντιέται ο μπολσεβίκος ηγέτης και θεωρητικός της Διαρκούς Επανάστασης με τον μαρξιστή φιλόσοφο της Ελπίδας Μπλοχ) πρέπει ιδιαίτερα να προσεχτεί. Είναι αυτή η τάση στην καθολικότητα που γεννά, κάτω από καπιταλιστικούς όρους την παγκοσμιοποίηση της οικονομικής ζωής που φτάνει στα ακρότατα όριά της τα τελευταία τριάντα χρόνια, παγκοσμιοποιώντας τις αντιφάσεις του κεφαλαίου κι οδηγώντας στην έκρηξή τους που ζούμε σήμερα στην παγκόσμια καπιταλιστική χρεοκοπία. Η τάση αυτή είναι η κινητήρια δύναμη της καπιταλιστικής παρακμής κι η τελευταία δεν είναι άλλο από την αρνητική εμφάνιση της ωριμότητας για την μετάβαση της ανθρωπότητας στον ελευθεριακό κομμουνισμό.

Καμιά καταστροφή, ούτε αυτή της ΕΣΣΔ το 1991, δεν ακύρωσε αυτή την βαθύτερη ιστορική τάση. Το γεγονός ότι 20 χρόνια μετά από την ανοιχτή στροφή στην καπιταλιστική παλινόρθωση στον πρώην σοβιετικό χώρο και την Κίνα, ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν κατάφερε να μετατρέψει αυτήν την ιστορική του ευκαιρία σε μια δεύτερη νεότητα, σε αναγέννηση, αλλά, αντίθετα, βυθίζεται σε μια πρωτοφανή διαλυτική κρίση, αποδεικνύει περίτρανα την αξεπέραστη παρακμή του και διατρανώνει την βαθύτερη απαίτηση των παγκόσμιων παραγωγικών δυνάμεων: την ιστορική ανάγκη και τον επαναστατικό ερχομό του πανανθρώπινου κομμουνισμού.

Η νέα επιβεβαίωση της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης έρχεται από το μέλλον.

* * * *

70 χρόνια από την μοιραία εκείνη μέρα της 20ης Αυγούστου 1940 στο Κογιοακάν της Πόλης του Μεξικού, βρισκόμαστε πάλι σε μιαν άλλη παγκόσμια καπιταλιστική χρεοκοπία και τις κρίσιμες προκλήσεις της. Παρόλες τις αναμφίβολες συνέχειες και φαινομενικές επιστροφές του παλαιού στο νέο, κάθε καπιταλιστική κρίση και μάλιστα όχι συγκυριακή αλλά συστημική έχει την μοναδικότητά της και απαιτεί την ιδιαίτερη ανάλυσή της.

Ακόμα και οι αστοί οικονομολόγοι, ομολογώντας έμμεσα ή και άμεσα στην χρεοκοπία των δικών τους απολογητικών «θεωριών» μπροστά στην παρούσα κρίση, μιλούν για «επιστροφή του Μαρξ», για ανάγκη κατανόησης της κρίσης μέσα από τις μαρξικές ανακαλύψεις στο Κεφάλαιο.

Οπωσδήποτε χωρίς το νήμα αυτών των ανακαλύψεων δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε βήμα. Αλλά η «επιστροφή του Μαρξ», αν έχει νόημα η φράση, δεν είναι άλλη από την επιστροφή της σοσιαλιστικής επανάστασης –κάτι που εξορκίζουν με φρίκη όλοι οι απολογητές και τσαρλατάνοι του συστήματος, δεξιά κι «αριστερά». Ποιος από αυτούς τολμά να μιλήσει για «επιστροφή του Λένιν» ή «επιστροφή του Τρότσκυ», μ’ άλλα λόγια, για επιστροφή του Οκτώβρη για την παγκόσμια ολοκλήρωσή του;

Η επικαιρότητα της Διαρκούς Επανάστασης κι έτσι του Τρότσκυ για μας βρίσκεται ακριβώς εδώ: είναι αδύνατο να προσανατολιστούμε στην παρούσα παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, χωρίς τον Μαρξ, χωρίς την μέθοδο του Λένιν και την παραπέρα ανάπτυξη των αναλύσεών του για τον ιμπεριαλισμό, για το κράτος και την επανάσταση, χωρίς την θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκυ και τις τρεις φιλοσοφικές-μεθοδολογικές της προϋποθέσεις που προαναφέραμε( μη γραμμική αντίληψη της Ιστορίας- θεωρία της καπιταλιστικής παρακμής, ιστορική υλιστική αντίληψη της κυρίαρχης τάσης). Μονάχα έτσι μπορούμε να συλλάβουμε το Λανθάνον(Latenz) της ιστορικής κατάστασης, τις δυνάμεις εκείνες, στις οποίες, όπως έλεγε ο Μπλοχ συναντιέται το Τώρα με το αόρατο μέλλον του κόσμου. Αυτός είναι και ο προνομιακός χώρος ανάδυσης του υποκειμένου της επαναστατικής μετάβασης.

Για την διαμόρφωση ακριβώς αυτού του υποκειμένου μέσα από τις μαχόμενες και αυτοχειραφετούμενες μάζες, ο Λέων Τρότσκυ με τους συντρόφους του ίδρυσαν , κάτω από τις πιο ζοφερές συνθήκες, την Τέταρτη Διεθνή, διασώζοντας την πολιτική, προγραμματική και θεωρητική κληρονομιά της Οκτωβριανής Επανάστασης και της πρώτης φάσης της ευρωπαϊκής και διεθνούς επανάστασης, συμπυκνώνοντας την μέχρι τότε πολύτιμη και ακριβοπληρωμένη με αίμα και αγώνες πείρα στο Μεταβατικό της Πρόγραμμα.

Οι κολοσσιαίες δυσκολίες που συνάντησε η νεαρή Διεθνής, ιδιαίτερα μετά την δολοφονία του Τρότσκυ, την οδήγησαν μεταπολεμικά στον οργανωτικό κατακερματισμό. Η Τέταρτη Διεθνής, όμως, επέζησε σαν επαναστατική προοπτική, στρατηγική αντίληψη και προσανατολισμός, πρόγραμμα. Η θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης απαιτεί σήμερα όσο ποτέ την αναγκαία πολιτική-οργανωτική της έκφραση: την επανίδρυση της Τέταρτης Διεθνούς και την ολοκλήρωση του ανολοκλήρωτου έργου της.

Η διεθνής και ειδικά η ευρωπαϊκή εργατική τάξη βρίσκονται μέσα σε ένα παγκόσμιο κυκλώνα και σε σταυροδρόμι κρίσιμων αποφάσεων και δράσεων. Σε αντίθεση, όμως, με την κατάσταση 70 χρόνια πριν, και παρόλα τα επιμέρους πισωγυρίσματα του κινήματος, δεν έχει πίσω της τις συντριπτικές ήττες του μεσοπολέμου, με τον θρίαμβο του φασισμού και την καταβύθιση της χώρας του Οκτώβρη στο σταλινικό inferno. Μπορεί ακόμα να μας κυνηγούν τα φαντάσματα του αδικαίωτου παρελθόντος, μπορεί να παραμένουν ανοικτά τα τραύματα της Ιστορίας, μπορεί « το νεκρό να αδράχνει το ζωντανό», όπως έλεγε κι ο Μαρξ στην 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη . Πυκνώνουν, όμως, και τα μηνύματα μιας νέας επαναστατικής αφύπνισης: από τον ελληνικό Δεκέμβρη της εξέγερσης στην Ευρώπη στις μαζικές απεργίες του φρέσκου, νεαρού προλεταριάτου στην Ασία που σαρώνουν τους τελευταίους μήνες την νότια Κίνα, την Ινδοκίνα, το Μπάνγκλα Ντες, το ήδη επαναστατημένο Νεπάλ. Η Διαρκής Επανάσταση, μέσα από ανόδους και πτώσεις, μέσα από εφόδους στον ουρανό και καταστροφές παραμένει η κυρίαρχη τάση της εποχής μας.

Ας θυμηθούμε πάλι τα λόγια του Μαρξ: η προλεταριακή επανάσταση αντλεί την ποίησή της από το μέλλον. Από αυτό το μέλλον έρχεται κι ο Λεβ Νταβίντοβιτς Τρότσκυ, μπολσεβίκος κομισάριος του πολέμου, οργανωτής της νίκης του Οκτώβρη, ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού και της Τέταρτης Διεθνούς.

31 Αυγούστου 2010