ΤΖΟΝ ΡΙΝΤ – ΔΕΚΑ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΤΖΟΝ ΡΙΝΤ – ΔΕΚΑ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ο δημοσιογράφος Τζον Ρίντ έζησε από τα μέσα την επανάσταση, στα μέτωπα του αγώνα, στις συνελεύσεις των Σοβιέτ. Όπως λέει ο ίδιος ο Λένιν στον πρόλογο του βιβλίου «Διάβασα με τεράστιο ενδιαφέρον και με αμείωτη προσοχή το βιβλίο του Τζον Ριντ "Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», και συνιστώ ολόψυχα να διαβάσουν το έργο αυτό οι εργάτες όλων των χωρών. Θα ήθελα το βιβλίο αυτό να κυκλοφορήσει σε εκατομμύρια αντίτυπα και να μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες, γιατί δίνει μια αληθινή και με εξαιρετική ζωντάνια γραμμένη εξιστόρηση των γεγονότων, τα οποία είναι τόσο βασικά για να κατανοηθεί τι είναι προλεταριακή επανάσταση, τι είναι δικτατορία του προλεταριάτου. Τα ζητήματα αυτά σήμερα συζητιούνται πλατιά, όμως, πριν γίνουν αποδεκτές, είτε πριν απορριφτούν οι ιδέες αυτές, πρέπει να κατανοηθεί όλη η σημασία της απόφασης που θα παρθεί. Χωρίς αμφιβολία, το βιβλίο του Τζον Ριντ θα βοηθήσει να διευκρινιστεί το ζήτημα αυτό, που αποτελεί το βασικό πρόβλημα του παγκόσμιου εργατικού κινήματος."

ΤΖΟΝ ΡΙΝΤ

Τζον Ριντ: Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο –
Διαβάστε το

Διάβασα με τεράστιο ενδιαφέρον και με αμείωτη προσοχή το βιβλίο του Τζον Ριντ "Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο", και συνιστώ ολόψυχα να διαβάσουν το έργο αυτό οι εργάτες όλων των χωρών. Θα ήθελα το βιβλίο αυτό να κυκλοφορήσει σε εκατομμύρια αντίτυπα και να μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες, γιατί δίνει μια αληθινή και με εξαιρετική ζωντάνια γραμμένη εξιστόρηση των γεγονότων, τα οποία είναι τόσο βασικά για να κατανοηθεί τι είναι προλεταριακή επανάσταση, τι είναι δικτατορία του προλεταριάτου. Τα ζητήματα αυτά σήμερα συζητιούνται πλατιά, όμως, πριν γίνουν αποδεκτές, είτε πριν απορριφτούν οι ιδέες αυτές, πρέπει να κατανοηθεί όλη η σημασία της απόφασης που θα παρθεί. Χωρίς αμφιβολία, το βιβλίο του Τζον Ριντ θα βοηθήσει να διευκρινιστεί το ζήτημα αυτό, που αποτελεί το βασικό πρόβλημα του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Ν. Λένιν 1919

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 1917.GR

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

1

***

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο! Αυτό τον τίτλο έδωσε ο Τζον Ριντ στο θαυμάσιο βιβλίο του. Με εξαιρετική σαφήνεια και δύναμη περιγράφονται στο βιβλίο αυτό οι πρώτες μέρες της Οχτωβριανής Επανάστασης. Το βιβλίο δεν είναι απλή απαρίθμηση γεγονότων, συλλογή ντοκουμέντων. Είναι μια σειρά από ζωντανές σκηνές, τόσο τυπικές, που κάνουν τον καθένα που πήρε μέρος στην επανάσταση να φέρνει στο νου του ανάλογες σκηνές, που έζησε. Όλες αυτές οι εικόνες, που είναι παρμένες από τη ζωή, εκφράζουν με θαυμάσιο τρόπο την ψυχική διάθεση των μαζών, που μόνο στο δικό της φόντο γίνεται κατανοητή κάθε πράξη της μεγάλης επανάστασης.

Από πρώτη άποψη φαίνεται παράξενο, πώς μπόρεσε να γράψει αυτό το βιβλίο ένας ξένος, ένας Αμερικανός, που ούτε τη γλώσσα του λαού ήξερε, ούτε τον τρόπο της ζωής του... Θα νόμιζε κανείς, πως σε κάθε βήμα θα 'πεφτε σε κωμικά λάθη, θα του διέφευγαν πολλά ουσιώδη ζητήματα. Οι ξένοι γράφουν με διαφορετικό τρόπο για τη Σοβιετική Ρωσία. Είτε δεν καταλαβαίνουν καθόλου τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν, είτε παίρνουν μεμονωμένα γεγονότα, που δεν είναι πάντα τα τυπικά, και τα γενικεύουν.

Η αλήθεια είναι πως πολύ λίγοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες της επανάστασης. Ο Τζον Ριντ δεν ήταν ένας αδιάφορος παρατηρητής, αλλά ένας γεμάτος πάθος επαναστάτης, ένας κομμουνιστής, που καταλάβαινε το νόημα των γεγονότων, το νόημα του μεγάλου αγώνα, Αυτό ήταν που του 'δωσε τη βαθιά εκείνη παρατηρητικότητα, χωρίς την οποία δε θα μπορούσε να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο.

Αλλά κι οι Ρώσοι γράφουν με διαφορετικό τρόπο για την Οχτωβριανή Επανάσταση: είτε κάνουν μια εκτίμηση γι' αυτήν, είτε περιγράφουν μόνο τα γεγονότα που πήραν μέρος οι ίδιοι. Το βιβλιαράκι του Ριντ δίνει τη γενική εικόνα της πραγματικής λαϊκής μαζικής επανάστασης και γι' αυτό ακριβώς θα 'χει πιο μεγάλη σημασία για τη νεολαία, για τις μελλοντικές γενεές, για κείνους, που η Οχτωβριανή Επανάσταση θα 'ναι πια ιστορία. Το βιβλιαράκι του Ριντ είναι ένα έπος.

Ο Τζον Ριντ συνδέθηκε ολοκληρωτικά με τη ρωσική επανάσταση. Η Σοβιετική Ρωσία τού έγινε αγαπητή, δική του. Πέθανε σ' αυτήν από τύφο και θάφτηκε δίπλα στα τείχη του Κρεμλίνου. Εκείνος που περιέγραψε τον ενταφιασμό των μαρτύρων της επανάστασης, όπως ο Τζον Ριντ, άξιζε μια τέτοια τιμή.

Ν. Κρούπσκαγια

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό είναι μία συμπύκνωση της ιστορίας. Της ιστορίας με τη μορφή που την είδα εγώ. Δεν έχει την αξίωση να είναι τίποτε περισσότερο από ένας λεπτομερειακός απολογισμός της Νοεμβριανής (*) Επανάστασης, όταν οι μπολσεβίκοι, επικεφαλής των εργατών και των στρατιωτών, πήραν στη Ρωσία την κρατική εξουσία και την παράδωσαν στα χέρια των Σοβιέτ.

Εξετάζοντας την αναπτυσσόμενη δημοφιλία των μπολσεβίκων, πρέπει να ξέρουμε ότι η κατάρρευση της οικονομικής ζωής της Ρωσίας και του ρωσικού στρατού δεν έγινε στις 7 του Νοέμβρη (25 του Οχτώβρη) του 1917, αλλά πολλούς μήνες νωρίτερα. Ηταν η αναπόφευκτη και λογική συνέπεια του προτσές, που άρχισε ακόμα από το 1915. Οι πουλημένοι αντιδραστικοί, που κρατούσαν στα χέρια τους την τσαρική αυλή, οδηγούσαν συνειδητά τη Ρωσία στην καταστροφή, για να προετοιμάσουν έτσι χωριστή ειρήνη με τη Γερμανία. Τώρα ξέρουμε πως η έλλειψη όπλων στο μέτωπο, που προκάλεσε την καταστροφική καλοκαιρινή υποχώρηση του 1915, η ανεπάρκεια των τροφίμων στο στρατό και στις μεγάλες πόλεις, η αποδιοργάνωση της βιομηχανίας και των μεταφορών του 1916, όλα αυτά ήταν ένα μέρος της τεράστιας εκστρατείας σαμποτάζ, που διακόπηκε στην αποφασιστική στιγμή από την επανάσταση του Μάρτη (***).

Στους πρώτους μήνες του νέου καθεστώτος, τόσο η εσωτερική κατάσταση της χώρας, όσο και η μαχητικότητα του στρατού της, καλυτέρευσε αναμφισβήτητα, παρά την αταξία, τόσο αναπόφευκτη σε μια μεγάλη επανάσταση, που έδωσε αναπάντεχα τη λευτεριά στα εκατόν εξήντα εκατομμύρια του πιο καταπιεζόμενου λαού στον κόσμο.

Όμως "ο μήνας του μέλιτος" δεν κράτησε πολύ. Οι εύπορες τάξεις ήθελαν το πολύ - πολύ μια πολιτική επανάσταση, που θα αφαιρούσε την εξουσία από τον τσάρο και θα την έδινε σ' αυτές. Ηθελαν να γίνει η Ρωσία συνταγματική δημοκρατία, όπως η Γαλλία κι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ή συνταγματική μοναρχία, όπως η Αγγλία. Οι λαϊκές, όμως, μάζες επιθυμούσαν γνήσια εργατική και αγροτική δημοκρατία.

Να γιατί στη Ρωσία, στο αποκορύφωμα του εξωτερικού πολέμου, η πολιτική επανάσταση μετεξελίχθηκε σε κοινωνική, που βρήκε την ολοκλήρωσή της στο θρίαμβο του μπολσεβικισμού. Οι ξένοι, και ιδιαίτερα οι Αμερικανοί, υπογραμμίζουν συχνά την "αμάθεια" των Ρώσων εργατών. Είναι σωστό ότι οι Ρώσοι εργάτες δεν έχουν την πολιτική πείρα των δυτικών λαών, σ' αντιστάθμισμα όμως πέρασαν από το θαυμάσιο σχολειό των εθελοντικών τους οργανώσεων. Το 1917 οι ρωσικές ενώσεις των καταναλωτών (συνεταιρισμοί), αριθμούσαν πάνω από δώδεκα εκατομμύρια μέλη, αλλά και τα ίδια τα Σοβιέτ είναι μια θαυμάσια εκδήλωση της οργανωτικής ιδιοφυϊας των εργαζομένων μαζών της Ρωσίας. Κάτι περισσότερο. Δεν υπάρχει άλλος λαός στον κόσμο που να μελέτησε τόσο καλά τη σοσιαλιστική θεωρία και την πρακτική εφαρμογή.

Πολλοί συγγραφείς δικαιολογούν την εχθρότητά τους προς το σοβιετικό καθεστώς με το ότι η τελευταία φάση της ρωσικής επανάστασης ήταν δήθεν πάλη των "νομοταγών" στοιχείων της κοινωνίας ενάντια στη σκληρότητα των μπολσεβίκων. Στην πραγματικότητα όμως, ακριβώς οι εύπορες τάξεις, βλέποντας ν' αναπτύσσεται η δύναμη των λαϊκών επαναστατικών οργανώσεων, αποφάσισαν να τις συντρίψουν και να σταματήσουν την επανάσταση. Για την επιτυχία αυτού του σκοπού η αστική τάξη κατέφυγε τελικά σε απεγνωσμένα μέτρα. Για να συντρίψει την κυβέρνηση του Κερένσκι και τα Σοβιέτ, αποδιοργάνωσε τις μεταφορές και προκαλούσε εσωτερικές αναταραχές. Για να τσακίσει τις εργοστασιακές επιτροπές, έκλεινε τις επιχειρήσεις, έκρυβε τα καύσιμα και τις πρώτες ύλες. Για να διαλύσει τις στρατιωτικές επιτροπές

του μετώπου, επανέφερε την ποινή του θανάτου και συνεργούσε στις ήττες στο μέτωπο.

Ολα αυτά ήταν μια θαυμάσια τροφοδότηση της μπολσεβίκικης φωτιάς. Οι μπολσεβίκοι απάντησαν με τη διδασκαλία της ταξικής πάλης και με την ανακήρυξη της εξουσίας των Σοβιέτ. Ανάμεσα σ' αυτές τις δύο κατευθύνσεις, που ήταν ολοκληρωτικά αντίθετες, βρίσκονταν και ομάδες που υποστήριζαν στο σύνολό τους ή ως ένα σημείο αυτές τις κατευθύνσεις. Σ' αυτές τις ομάδες ανήκαν και οι λεγόμενοι "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές, οι μενσεβίκοι, οι σοσιαλεπαναστάτες, καθώς και ορισμένα μικρά κόμματα. Κι αυτές οι ομάδες καταδιώκονταν από τις εύπορες τάξεις, όμως η δύναμη της αντίστασής τους υποσκαπτόταν από τις ίδιες τις θεωρίες τους.

Οι μπολσεβίκοι, κατά τη γνώμη μου, όχι μόνο δεν είναι δύναμη καταστροφής, αλλά το μοναδικό κόμμα στη Ρωσία, που έχει δημιουργικό πρόγραμμα και αρκετή εξουσία για να το πραγματοποιήσει.

Ο,τι και να σκέφτονται οι άλλοι για τον μπολσεβικισμό, η ρωσική επανάσταση είναι, αναντίρρητα, ένα από τα Μεγαλειωδέστερα συμβάντα στην ιστορία της ανθρωπότητας και η άνοδος των μπολσεβίκων στην εξουσία ένα γεγονός με

παγκόσμια σημασία. Οπως ακριβώς οι ιστορικοί ψάχνουν να βρουν και τις πιο μικρές λεπτομέρειες για την Κομμούνα του Παρισιού, έτσι θα θελήσουν να μάθουν και για όλα όσα έγιναν στην Πετρούπολη το Νοέμβρη του 1917, για τον ενθουσιασμό που είχε συνεπάρει την εποχή αυτή το λαό, ποιοι ήταν, τι έλεγαν και τι έκαναν οι αρχηγοί του. Αυτά ακριβώς σκεφτόμουνα όταν έγραφα αυτό το βιβλίο.

Στην πάλη οι συμπάθειές μου δεν ήταν ουδέτερες. Αφηγούμενος, όμως, την ιστορία εκείνων των μεγάλων ημερών, προσπάθησα να εκθέσω τα γεγονότα με το μάτι του ευσυνείδητου χρονικογράφου, που ενδιαφέρεται ν' αποδώσει την αλήθεια.

Τζ. Ρ.

Νέα Υόρκη

1 του Γενάρη 1919

(*) Ολες τις ημερομηνίες ο Τζον Ριντ τις δίνει με το νέο ημερολόγιο. Στην έκδοση αυτή μπαίνουν σε παρένθεση και οι ημερομηνίες με το παλιό ημερολόγιο.

(***) Του Φλεβάρη (Παλιό ημερολόγιο).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Το γενικό φόντο

Στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1917 με επισκέφθηκε στην Πετρούπολη ένας ξένος καθηγητής της κοινωνιολογίας, που βρισκόταν στη Ρωσία. Από κύκλους επιχειρηματιών και διανοουμένων άκουσε πως η επανάσταση τραβάει στο χαμό. Ο

καθηγητής έγραφε γι' αυτό το ζήτημα ένα άρθρο κι έφυγε για περιοδεία στη χώρα, επισκέφτηκε βιομηχανικές πόλεις και χωριά, όπου είδε μ' έκπληξη ότι η επανάσταση ολοφάνερα ανέβαινε. Στις συζητήσεις που άκουγε τυχαία, οι εργάτες κι οι αγρότες μιλούσαν διαρκώς για ένα μόνο πράγμα: "η γη στους αγρότες, τα εργοστάσια στους εργάτες". Αν ο καθηγητής πήγαινε στο μέτωπο, θ' άκουγε όλο το στρατό να μιλάει για ειρήνη. Αν και δεν υπήρχε καμιά αιτία, ο καθηγητής βρέθηκε σε αμηχανία: και τα δύο φαινόμενα ήταν πέρα για πέρα σωστά. Οι εύπορες τάξεις γίνονταν όλο και πιο συντηρητικές κι οι μάζες όλο και πιο ριζοσπαστικές. Κατά την άποψη των κύκλων των επιχειρηματιών και της ρωσικής διανόησης, η επανάσταση πήγε αρκετά μακριά και παρατράβηξε. Ήταν καιρός πια να μπει τάξη. Αυτή η τάση επικρατούσε και στις κύριες ομάδες των "μετριοπαθών" - σοσιαλιστών, των μενσεβίκων - αμυνιτών 1(*) και των σοσιαλιστών - επαναστατών, που υποστήριζαν την προσωρινή κυβέρνηση του Κερένσκι.

Στις 27 (14) του Οχτώβρη το επίσημο όργανο των "μετριοπαθών" - σοσιαλιστών (**) έγραφε:

"... Η επανάσταση αποτελείται από δύο πράξεις: την καταστροφή του παλιού και τη δημιουργία καινούριου συστήματος ζωής. Η πρώτη πράξη τράβηξε πάρα πολύ. Τώρα είναι καιρός να καταπιαστούμε με τη δεύτερη και πρέπει να την περατώσουμε το συντομότερο, γιατί ένας μεγάλος επαναστάτης έλεγε: "Ας βιαστούμε, φίλοι μου, να τελειώσουμε την επανάσταση: όποιος τραβάει την επανάσταση αρκετά μακριά, δεν απολαμβάνει τους καρπούς της..."".

Ωστόσο, οι μάζες των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών, πίστευαν αδίσταχτα πως η πρώτη πράξη ακόμα δεν τέλειωσε. Στο μέτωπο οι στρατιωτικές επιτροπές συγκρούονταν συνεχώς με τους αξιωματικούς που δεν μπορούσαν να συνηθίσουν, με κανέναν τρόπο, να φέρονται προς τους στρατιώτες σαν σε ανθρώπινα όντα. Στα μετόπισθεν οι εκλεγμένες αγροτικές επιτροπές πιάνονταν επειδή επιχειρούσαν να πραγματοποιήσουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης για τη γη. Στα εργοστάσια οι εργάτες 2(*) πάλευαν ενάντια στις απολύσεις και τα λοκάουτ. Κάτι περισσότερο. Στους πολιτικούς πρόσφυγες, που επέστρεφαν, δεν επέτρεπαν να μπουν στη χώρα και τους θεωρούσαν σαν "ανεπιθύμητους" πολίτες.

Υπήρχαν μάλιστα περιπτώσεις που έπιαναν και έκλειναν στη φυλακή ανθρώπους που ήρθαν από το εξωτερικό, για την επαναστατική τους δράση στα 1905.

Στις πολυάριθμες και πολύμορφες εκδηλώσεις δυσαρέσκειας του λαού οι "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές έδιναν την ίδια απάντηση: "Περιμένετε τη Συντακτική Συνέλευση, που θα συνέλθει το Δεκέμβρη". Οι μάζες όμως δεν ικανοποιούνταν μ'

αυτό. Η Συντακτική Συνέλευση ήταν, φυσικά, καλό πράγμα. Υπήρχε όμως κάποιο άλλο συγκεκριμένο, στο όνομα του οποίου έγινε η ρούσικη επανάσταση, στο όνομα του οποίου κείτονταν σε κοινούς τάφους στο πεδίο του Αρεως οι μάρτυρες της επανάστασης και που έπρεπε να πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε, ανεξάρτητα από το αν συνερχόταν ή όχι η Συντακτική Συνέλευση: ειρήνη, γη στους αγρότες, εργατικός έλεγχος στην παραγωγή. Η Συντακτική Συνέλευση όλο αναβαλλόταν και ασφαλώς θα αναβαλλόταν πολλές φορές ακόμα, ώσπου να ησυχάσει ο λαός σε τέτοιο βαθμό, που να υπάρχει η δυνατότητα να μειώσει τις απαιτήσεις του. Όπως και να 'ναι, η επανάσταση κρατούσε οχτώ μήνες τώρα και αποτελέσματα δε φαίνονταν...

Στο διάστημα αυτό οι στρατιώτες άρχισαν να λύνουν μόνοι τους το ζήτημα της ειρήνης με τη λιποταξία, οι αγρότες έκαιγαν τις επαύλεις των κυρίων κι άρπαζαν τα μεγάλα τσιφλίκια, οι εργάτες απειθαρχούσαν και παρατούσαν τη δουλιά...

Ήταν ολότελα φυσικό, οι επιχειρηματίες, οι τσιφλικάδες και αξιωματικοί να προσπαθούν, μ' όλα τα μέσα, να ματαιώσουν κάθε δημοκρατική παραχώρηση στις μάζες.

Η πολιτική της προσωρινής κυβέρνησης ταλαντευόταν ανάμεσα στις μικρές μεταρρυθμίσεις και τα σκληρά κατασταλτικά μέτρα. Με διάταγμα του σοσιαλιστή υπουργού Εργασίας(***) προς τις εργατικές επιτροπές απαγορευόταν να γίνονται πια συγκεντρώσεις την ώρα της δουλειάς. Στο μέτωπο, οι "διαφωτιστές" των αντιπολιτευόμενων πολιτικών κομμάτων πιάνονταν, οι ριζοσπαστικές εφημερίδες κλείνονταν και ενάντια στους προπαγανδιστές της επανάστασης άρχισε να εφαρμόζεται η ποινή του θανάτου.

Έγιναν απόπειρες ν' αφοπλιστεί η Κόκκινη Φρουρά. Στις επαρχίες στάλθηκαν κοζάκοι για την επιβολή της τάξης. Τα μέτρα αυτά υποστηρίζονται από τους "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές και τους καθοδηγητές - υπουργούς τους, που

θεωρούσαν απαραίτητη τη συνεργασία με τις εύπορες τάξεις. Οι λαϊκές μάζες τους εγκατέλειπαν και περνούσαν με το μέρος των μπολσεβίκων, που πάλευαν σταθερά για ειρήνη, για διανομή της γης στους αγρότες, για εισαγωγή του εργατικού ελέγχου στην παραγωγή και για σχηματισμό εργατικής κυβέρνησης. Το Σεπτέμβρη του 1917 ξέσπασε κρίση. Ο Κερένσκι και οι "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές, παρά και ενάντια στη θέληση της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, σχημάτισαν κυβέρνηση συνασπισμού, στην οποία μπήκαν και εκπρόσωποι των εύπορων τάξεων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν για πάντα την εμπιστοσύνη του λαού οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλιστές - επαναστάτες. Η στάση των λαϊκών μαζών προς τους "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές φάνηκε ξεκάθαρα σε ένα άρθρο, που δημοσιεύτηκε στα μέσα του Οκτώβρη (τέλη του Σεπτέμβρη), στην εφημερίδα Εργατικός Δρόμος και που τιτλοφορούνταν: "Οι σοσιαλιστές υπουργοί" 3(*).

"... Να ο κατάλογος των υπηρεσιών τους:

Τσερετέλι, αφόπλισε τους εργάτες, μαζί με το στρατηγό Πολόβτσεφ, καθησύχασε τους εξεγερμένους στρατιώτες και ενέκρινε την επιβολή της ποινής του θανάτου στο μέτωπο. Σκόμπελεφ, άρχισε με την υπόσχεση ότι θα έκοβε από τους καπιταλιστές τα 100% των κερδών και τέλειωσε... με την απόπειρα να διαλύσει τις εργοστασιακές επιτροπές των εργατών.

Αυξέντιεφ, έκλεισε στη φυλακή μερικές εκατοντάδες αγρότες, μέλη των αγροτικών επιτροπών, έκλεισε μερικές δεκάδες εργατικές και στρατιωτικές εφημερίδες.

Τσερνόφ, υπέγραψε το τσαρικό μανιφέστο για τη διάλυση της φινλανδικής Βουλής.

Σάβινκοφ, συμμάχησε άμεσα με τον Κορνίλοφ και δεν παρέδωσε την Πετρούπολη σ' αυτόν το "σωτήρα" της πατρίδας εξαιτίας περιστατικών που δεν εξαρτιόνταν από τον Σάβινκοφ.

Ζαρούντνι, μαζί με τον Αλεξίνσκι και τον Κερένσκι έκλεισε στη φυλακή χιλιάδες επαναστάτες εργάτες, ναύτες και στρατιώτες, βοήθησε στην κατασκευή της συκοφαντικής υπόθεσης ενάντια στους μπολσεβίκους, που στιγματίζει τη ρωσική Δικαιοσύνη με το ίδιο ακριβώς αίσχος, όπως και η υπόθεση Μπέιλις. Νικίτιν, έπαιξε το ρόλο κοινού χωροφύλακα ενάντια στους σιδηροδρομικούς.

Κερένσκι. Γι' αυτόν όμως, δε θα μιλήσουμε. Ο κατάλογος των υπηρεσιών του είναι αρκετά μακρύς...". Το συνέδριο των αντιπροσώπων του στόλου της Βαλτικής στο Ελσίνκι πήρε απόφαση που άρχιζε έτσι:

"... Να ζητηθεί από τις Πανρωσικές επιτροπές του Σοβιέτ των Εργατών, των Στρατιωτών και των Αγροτών Βουλευτών και από την Κεντρική Επιτροπή του στόλου η άμεση απομάκρυνση από τις γραμμές της προσωρινής κυβέρνησης του σοσιαλιστή σε εισαγωγικά και χωρίς εισαγωγικά, πολιτικού τυχοδιώκτη Κερένσκι, σαν προσώπου, που με τους ξεδιάντροπους πολιτικούς εκβιασμούς του προς όφελος της αστικής τάξης, ατιμάζει και οδηγεί στην καταστροφή τη μεγάλη επανάσταση και μαζί μ' αυτή όλο το επαναστατικό λαό...".

Το άμεσο αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να μεγαλώσει η δημοφιλία των μπολσεβίκων...

(*) Οι αριθμοί στο κείμενο του βιβλίου παραπέμπουν τον αναγνώστη στις προσθήκες του Τζον Ριντ. Για τις προσθήκες του κάθε κεφαλαίου του βιβλίου ο συγγραφέας έκανε ιδιαίτερη σειρά αρίθμησης. Σύντ.

(**) Ο Τζον Ριντ είχε υπόψη του την εφημερίδα "Ισβέστια" της ΚΕΕ που βρισκόταν στα χέρια των μενσεβίκων και εσέρων. Σύντ.

(***) Μια από τις "περιοριστικές" εγκύκλιες του Σκόμπελεφ στις 28 Αυγούστου 1917. Σύντ.

Από το Μάρτη του 1917, από τότε που οι θορυβώδικοι χείμαρροι των εργατών και των στρατιωτών, πλημμυρίζοντας τα ανάκτορα της Ταυρίδας, υποχρέωσαν την ταλαντευόμενη Κρατική Δούμα να πάρει στα χέρια της την ανώτατη εξουσία στη Ρωσία, οι λαϊκές μάζες - οι εργάτες, οι στρατιώτες και οι αγρότες - καθόρισαν την κάθε στροφή στην πορεία της επανάστασης. Αυτές ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Μιλιουκόφ. Τα δικά τους Σοβιέτ διακήρυξαν μπροστά σ' όλο τον κόσμο τους ρωσικούς όρους ειρήνης: "όχι προσαρτήσεις, όχι επανορθώσεις, δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών" και πάλι τον Ιούνη ακριβώς αυτές, οι ανοργάνωτες ακόμα μάζες του αυθόρμητα ξεσηκωμένου προλεταριάτου, έκαναν ξανά έφοδο στα ανάκτορα της Ταυρίδας, για να απαιτήσουν να περάσει στη Ρωσία η εξουσία στα Σοβιέτ.

Οι μπολσεβίκοι, που ήταν ακόμα τότε μια μικρή πολιτική ομάδα (1), μπήκαν επικεφαλής του κινήματος. Εξαιτίας της καταστροφικής αποτυχίας της εξέγερσης η κοινή γνώμη στράφηκε ενάντιά τους, και τα πλήθη που τους ακολουθούσαν, αφού έχασαν τους ηγέτες, τραβήχτηκαν πίσω, προς την κατεύθυνση του Βίμποργκ - Το Σεντ Αντουάν της Πετρούπολης (2).

Τότε επακολούθησε ο άγριος διωγμός των μπολσεβίκων: εκατοντάδες απ' αυτούς μαζί και ο Τρότσκι (3), η κυρία Κολοντάι κι ο Κάμενεφ κλείστηκαν στη φυλακή. Ο Λένιν και ο Ζινόβιεφ (4) υποχρεώθηκαν να κρυφτούν για ν' αποφύγουν τη σύλληψη. Οι μπολσεβίκικες εφημερίδες καταδιώκονταν και κλείνονταν. Οι προβοκάτσιες κι οι αντιδραστικοί άρχισαν να ουρλιάζουν μανιασμένα ότι οι μπολσεβίκοι είναι πράκτορες των Γερμανών και σ' όλον τον κόσμο βρέθηκαν άνθρωποι που πίστεψαν σ' αυτό.

Ωστόσο η προσωρινή κυβέρνηση βρέθηκε σε αδυναμία να επιβεβαιώσει αυτές τις κατηγορίες, τα ντοκουμέντα που δήθεν απέδειχναν την ύπαρξη γερμανικής συνωμοσίας, αποδείχτηκαν πλαστά (5) κι οι μπολσεβίκοι απολύονταν ο ένας μετά τον

άλλο από τις φυλακές, χωρίς δίκη, με χρηματική εγγύηση ή χωρίς εγγύηση και τελικά παρέμειναν στη φυλακή συνολικά 6 άνθρωποι. Η αδυναμία κι η αναποφασιστικότητα της προσωρινής κυβέρνησης, που η σύνθεσή της άλλαζε αδιάκοπα, ήταν πέρα για πέρα ολοφάνερη. Οι μπολσεβίκοι έριξαν ξανά το τόσο αγαπητό στις μάζες σύνθημα: "Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ!"

Κι αυτό δεν το έκαναν καθόλου από στενό κομματικό συμφέρον, μια και την εποχή αυτή η πλειοψηφία στα Σοβιέτ βρισκόταν στα χέρια των "μετριοπαθών" σοσιαλιστών, που ήταν άσπονδοι εχθροί τους.

Ακόμα πιο αποτελεσματικό ήταν τούτο: οι μπολσεβίκοι πήραν τους απλούς, τους αδιαμόρφωτους ακόμα πόθους της μάζας των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών και μ' αυτούς κατάστρωσαν το πρόγραμμα της άμεσης δράσης τους. Κι ενώ οι μενσεβίκοι - αμυνίτες κι οι σοσιαλιστές - επαναστάτες μπλέκονταν σε συμφωνίες με την αστική τάξη, οι μπολσεβίκοι καταχτούσαν γρήγορα τις μάζες. Τον Ιούλη τους έβριζαν και τους περιφρονούσαν. Το Σεπτέμβρη οι εργάτες της πρωτεύουσας, οι ναύτες του στόλου της Βαλτικής και σχεδόν όλοι οι στρατιώτες πέρασαν με το μέρος τους. Οι δημοτικές εκλογές του Σεπτέμβρη (6) στις μεγάλες πόλεις ήταν ενδεικτικές: οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλεπαναστάτες συγκέντρωσαν μόνον το 18% των ψήφων έναντι του 70% που είχαν πάρει τον περασμένο Ιούλη.

(1) Ο Τζον Ριντ χρησιμοποιεί εδώ τη λέξη "ομάδα", θέλοντας να υπογραμμίσει, ότι αμέσως μετά την αστικοδημοκρατική επανάσταση, το Μάρτη του 1917, το κόμμα των μπολσεβίκων, που μόλις βγήκε από την παρανομία, ήταν ακόμα συγκριτικά ολιγάριθμο. Σύντ.

(2) Σεντ Αντουάν - ονομασία ενός προαστίου του Παρισιού, που ο εργαζόμενος πληθυσμός του διακρινόταν για το υψηλό μαχητικό πνεύμα στην εποχή των επαναστατικών εξεγέρσεων στη Γαλλία, στα τέλη του 18ου και το 19ο αιώνα. Ο Τζον Ριντ συγκρίνει μ' αυτό το προάστιο, την εργατική συνοικία της Πετρούπολης, Βίμποργκ. Σύντ.

(3) Τρότσκι Λ. Δ. (Μπρονστέιν). Από το 1903 ήταν μενσεβίκος, επικεφαλής της κατεύθυνσης του κέντρου ("τροτσκισμός") στο ρωσικό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα. Οντας καλυμμένος λικβινταριστής, οργάνωσε το 1912 το λικβινταριστικό "μπλοκ του Αυγούστου", για να παλέψει ενάντια στους μπολσεβίκους. Στα χρόνια του ιμπεριαλιστικού πολέμου πήρε ουσιαστικά τη σοβινιστική θέση της "υπεράσπισης

της πατρίδας", προπαγανδίζοντας το σύνθημα: "ούτε νίκη, ούτε ήττα". Πάλευε ενάντια στη λενινιστική θεωρία της νίκης του σοσιαλισμού σε μια χώρα. Το καλοκαίρι του 1917 μπήκε στο κόμμα των μπολσεβίκων. Μη έχοντας κατ' αρχήν αντίρρηση για την ένοπλη εξέγερση, πρότεινε να περιμένουν το συνέδριο των Σοβιέτ. Ο Λένιν τασσόταν αποφασιστικά ενάντια σ' αυτή την ταχτική, που θα καταδίκαζε την εξέγερση σε ήττα. Στην περίοδο των διαπραγματεύσεων αντιτάχθηκε στο κλείσιμο της ειρήνης του Μπρεστ. Αρχίζοντας από το 1920 έκανε σκληρή φραξιονιστική πάλη ενάντια στη λενινιστική γραμμή του κόμματος για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ. Το 1926 μπήκε επικεφαλής στο "αντιπολιτευτικό μπλοκ" (Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Τρότσκι), ενάντια στην καθοδήγηση του ΠΚΚ (μπ) και της Κομιντέρν. Το 1927 διαγράφτηκε από το κόμμα για αντικομματική και αντεπαναστατική δράση. Το 1929 απελάθηκε στο εξωτερικό, όπου συνέχιζε να παλεύει ενάντια στη Σοβιετική Ενωση και τα κομμουνιστικά κόμματα. Σύντ.

(4) Ζινόβιεφ Γ. Ε. (Ραντομίσλσκι): έκανε επανειλημμένες υποχωρήσεις από το μπολσεβικισμό και στο τέλος ξέκοψε από το μαρξισμό - λενινισμό. Στην περίοδο της αντίδρασηςτου Στολίπιν ενεργούσε σαν συμφιλιωτής απέναντι στους μενσεβίκους - λικβινταριστές και οτζοβιστές. Τον Οχτώβρη του 1917 μαζί με τον Κάμενεφ έκανε προδοσία, γράφοντας ενάντια στην απόφαση της ΚΕ για την εξέγερση, στη μενσεβικική εφημερίδα Νέα Ζωή και αποκαλύπτοντας έτσι το σχέδιο της εξέγερσης στους εχθρούς. Ο Β. Ι. Λένιν σε γράμμα προς τα μέλη του κόμματος των μπολσεβίκων ("Απαντα", 5η έκδοση, τόμ. 34, σελ. 419 - 420) στιγμάτισε αυτή την πράξη του Ζινόβιεφ και του Κάμενεφ σαν απεργοσπαστισμό και απαίτησε τη διαγραφή τους από το κόμμα. Μετά τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης ο Ζινόβιεφ υποστήριζε το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με εκπροσώπους των μενσεβίκων, των εσέρων και των "λαϊκών σοσιαλιστών".

Αρνούμενος τη δυνατότητα οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη χώρα, το 1915 μπήκε επικεφαλής της λεγόμενης "καινούριας αντιπολίτευσης", συνασπίστηκε με τον Τρότσκι. Το 1927 διαγράφτηκε από το κόμμα για ασταμάτητη αντικομματική φραξιονιστική δράση. Αφού κατόρθωσε ν' αποκατασταθεί στο κόμμα, συνέχισε την αντικομματική και αντισοβιετική δράση και διαγράφτηκε ξανά από το κόμμα. Σύντ.

(5) Μέρος των περιβόητων "Ντοκουμέντων του Σίσον". Τζ. Ριντ. Ο Σίσον ήταν αντιδραστικός Αμερικανός δημοσιογράφος, που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ συλλογή πλαστών ντοκουμέντων, για να δυσφημήσει τους ηγέτες των μπολσεβίκων. Σύντ.

(6) Τον Αύγουστο (με το παλιό ημερολόγιο). Στην Πετρούπολη οι εκλογές έγιναν στις 20 Αυγούστου. Σύντ.

Ένας ξένος παρατηρητής θα μπορούσε να βρεθεί σε αμηχανία αυτό το διάστημα από το ανεξήγητο γι' αυτόν γεγονός: η Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή των Σοβιέτ, οι κεντρικές επιτροπές του στρατού και του στόλου, οι κεντρικές επιτροπές μερικών επαγγελματικών ενώσεων - ιδιαίτερα υπαλλήλων των ταχυδρομείων, των τηλεγραφείων και των σιδηροδρόμων - ήταν απόλυτα εχθρικές προς τους μπολσεβίκους. Οι κεντρικές αυτές επιτροπές είχαν εκλεγεί στα μέσα του καλοκαιριού ή και νωρίτερα, τότε που οι μενσεβίκοι και οι εσέροι είχαν πολυάριθμους οπαδούς. Τώρα όμως τρενάριζαν μ' όλες τους τις δυνάμεις και ματαίωναν κάθε είδους εκλογές. Ετσι, σύμφωνα με το καταστατικό των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, το Πανρωσικό συνέδριο έπρεπε να γίνει το Σεπτέμβρη. Η ΚΕΕ όμως δεν ήθελε να το συγκαλέσει με τη δικαιολογία, ότι ως το άνοιγμα της Συντακτικής Συνέλευσης υπολείπονταν ακόμα δύο μήνες κι ότι στο διάστημα αυτό κατά τη γνώμη της, τα Σοβιέτ θα πρέπει να καταθέσουν τα πληρεξούσιά τους. Στο μεταξύ σ' όλη τη χώρα οι μπολσεβίκοι καταχτούσαν με το μέρος τους το ένα ύστερα απ' τ' άλλο τα τοπικά Σοβιέτ, τα τμήματα των επαγγελματικών συνδικάτων και δυνάμωσαν την επιρροή τους στις γραμμές των στρατιωτών και των ναυτών. Τα αγροτικά Σοβιέτ, βέβαια, εξακολουθούσαν ακόμη να 'ναι συντηρητικά, μια και στο καθυστερημένο χωριό η πολιτική συνείδηση αναπτύσσεται αργά, και το κόμμα των σοσιαλιστών - επαναστατών διεξήγαγε προπαγάνδα στους αγρότες στη διάρκεια ολόκληρης γενιάς... Αλλά και στο αγροτικό περιβάλλον άρχισε να διαμορφώνεται επαναστατικός πυρήνας. Αυτό φάνηκε τον Οχτώβρη, όταν η αριστερή πτέρυγα των σοσιαλιστών - επαναστατών ξέκοψε και σχημάτισε μια καινούρια πολιτική ομάδα - το κόμμα των αριστερών εσέρων.

Το ίδιο διάστημα άρχισαν να παρατηρούνται παντού σημάδια αναζωογόνησης των αντιδραστικών δυνάμεων. Ετσι, λόγου χάρη, στο θέατρο της Αγίας Τριάδας, στην Πετρούπολη, ματαιώθηκε το ανέβασμα της κωμωδίας το Εγκλημα του τσάρου, από ομάδα μοναρχικών, που απειλούσαν ότι θα κακοποιήσουν τους ηθοποιούς για "εξύβριση του αυτοκράτορα". Ορισμένες εφημερίδες άρχισαν να νοσταλγούν ένα "Ρώσο Ναπολέοντα". Στις γραμμές της αστικής διανόησης είχε γίνει συνήθεια ν' αποκαλούν το Σοβιέτ των εργατών βουλευτών "Σοβιέτ των σκύλων βουλευτών". Στις 15 του Οχτώβρη είχα μια συνομιλία με το μεγάλο Ρώσο καπιταλιστή Στεπάν Γκεόργκεβιτς Λιανόζοφ - το "Ρώσο Ροκφέλερ", που ανήκε πολιτικά στο κόμμα των καντέ.

"Η επανάσταση, μου είπε, είναι αρρώστια. Αργά ή γρήγορα οι ξένες δυνάμεις θα υποχρεωθούν να επέμβουν στις υποθέσεις μας, ακριβώς, όπως επεμβαίνουν οι γιατροί για να θεραπεύσουν το άρρωστο παιδί και να το βάλουν να σταθεί στα πόδια. Αυτό, βέβαια, θα ήταν λίγο - πολύ άτοπο, ωστόσο όλα τα έθνη πρέπει να καταλάβουν πόσο επικίνδυνος είναι για τις χώρες τους ο μπολσεβικισμός και οι τέτοιες μολυσματικές ιδέες, όπως η "δικτατορία του προλεταριάτου" και η "παγκόσμια κοινωνική επανάσταση"... Μπορεί όμως και να μη χρειαστεί μια τέτοια επέμβαση. Οι μεταφορές παρέλυσαν, τα εργοστάσια κλείνουν κι οι Γερμανοί επιτίθενται. Ισως, η πείνα και η ήττα ν' αφυπνίσουν στο ρωσικό λαό τη σκέψη της λογικής...".

Ο κύριος Λιανόζοφ με βεβαίωσε αρκετά ζωηρά πως ό,τι κι αν συμβεί οι έμποροι κι οι βιομήχανοι δεν μπορούν ν' ανεχθούν την ύπαρξη των εργοστασιακών επιτροπών ή να συμβιβαστούν με οποιαδήποτε συμμετοχή των εργατών στη διεύθυνση της παραγωγής.

"Όσο για τους μπολσεβίκους, - πρόσθεσε - θα υποχρεωθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη μια από τις δυο μεθόδους: Ή η κυβέρνηση να εκκενώσει την Πετρούπολη, κηρύσσοντάς τη σε κατάσταση πολιορκίας, κι ο διοικητής των στρατευμάτων της περιοχής να λογαριαστεί μ' αυτούς τους κυρίους χωρίς νομικά προσχήματα... Η να διαλύσουμε τη Συντακτική Συνέλευση με τη δύναμη των όπλων, σε περίπτωση που θα εκφράσει ουτοπιστικές τάσεις...".

Εμπαινε ο χειμώνας, ο φοβερός ρούσικος χειμώνας. Στους εμποροβιομηχανικούς κύκλους άκουσα τούτες τις συζητήσεις:

"Ο χειμώνας ήταν πάντοτε ο καλύτερος φίλος της Ρωσίας. Ισως, τώρα να μας λυτρώσει από την επανάσταση". Στο παγωμένο μέτωπο οι άτυχες στρατιές, που έχασαν κάθε ηθικό, πεινούσαν και πέθαιναν. Οι σιδηροδρομικές γραμμές νεκρώθηκαν, τα τρόφιμα όλο και λιγόστευαν, τα εργοστάσια έκλειναν. Οι εγκαταλειμμένες μάζες διαμαρτύρονταν πως η αστική τάξη παίζει με τη ζωή του λαού, προκαλεί την ήττα στο μέτωπο. Η Ρίγα παραδόθηκε αμέσως, μόλις ο στρατηγός Κορνίλοφ δήλωσε δημόσια: "Δε θα πρέπει άραγε να θυσιάσουμε τη Ρίγα για να νιώσει η χώρα το καθήκον της;" (1).

Οι Αμερικανοί δεν πίστευαν ότι η ταξική πάλη θα μπορούσε να φτάσει σε τέτοια οξύτητα. Συνάντησα στο Βόρειο Μέτωπο αξιωματικούς, που προτιμούσαν ανοιχτά τη στρατιωτική ήττα από τη συνεργασία με τις στρατιωτικές επιτροπές. Ο γραμματέας του τμήματος του κόμματος των καντέ στην Πετρούπολη μου έλεγε, πως το οικονομικό χάος είναι μέρος της εκστρατείας που γίνεται για να δυσφημιστεί η επανάσταση. Ένας συμμαχικός διπλωμάτης, που έδωσα το λόγο μου να μην

αναφέρω τ' όνομά του, το βεβαίωνε, βασιζόμενος σε δικές του πληροφορίες. Γνωρίζω μερικά ανθρακωρυχεία κοντά στο Χάρκοβο, που τα 'καψαν ή τα πλημμύρισαν με νερά οι ιδιοκτήτες τους, εργοστάσια υφαντουργίας στη Μόσχα, όπου οι

μηχανικοί παρατώντας τη δουλειά αχρήστευαν τις μηχανές, σιδηροδρομικούς που πιάστηκαν από τους εργάτες, τη στιγμή που αχρήστευαν τις ατμομηχανές.

Ένα μεγάλο μέρος των εύπορων τάξεων προτιμούσε τους Γερμανούς από την επανάσταση, ακόμα και από την προσωρινή κυβέρνηση, και μιλούσε γι' αυτό χωρίς ντροπή. Στη ρωσική οικογένεια όπου έμενα, το μόνιμο σχεδόν θέμα των συζητήσεων στο τραπέζι ήταν ο μελλοντικός ερχομός των Γερμανών, που θα φέρουν τη "νομιμότητα και την τάξη...". Μια φορά έτυχε να περάσω τη βραδιά μου στο σπίτι ενός Μοσχοβίτη έμπορα. Όταν πίναμε το τσάι ρωτήσαμε και τους έντεκα ανθρώπους που κάθονταν στο τραπέζι, ποιον προτιμούν: "Τον Γουλιέλμο ή τους μπολσεβίκους;". Εκτός από έναν, οι άλλοι εκδηλώθηκαν υπέρ του Γουλιέλμου Κάιζερ.

Οι κερδοσκόποι, επωφελούμενοι από το γενικό χάος, απόχτησαν κολοσσιαίες περιουσίες που τις ξόδευαν σε ανήκουστες σπατάλες ή για να εξαγοράσουν πρόσωπα με αξιώματα. Εκρυβαν τα τρόφιμα και τα καύσιμα ή τα φυγάδευαν μυστικά στη Σουηδία. Στους τέσσερις πρώτους μήνες της επανάστασης, λόγου χάρη, από τις αποθήκες της Πετρούπολης, σχεδόν στα φανερά, λεηλατούσαν τα αποθέματα των τροφίμων, έτσι που η ποσότητα των σιτηρών, ενώ επαρκούσε για δύο χρόνια,

ελαττώθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην επαρκεί στην τροφοδοσία της πόλης ούτε για ένα μήνα... Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του τελευταίου υπουργού του Επισιτισμού της προσωρινής κυβέρνησης, ο καφές αγοραζόταν στο Βλαδιβοστόκ χοντρικά 2 ρούβλια το φούντι, κι ο καταναλωτής το πλήρωνε στην Πετρούπολη 13 ρούβλια. Σ' όλα τα μαγαζιά των μεγάλων πόλεων βρίσκονταν ολόκληροι τόνοι τροφίμων και ρουχισμού, αλλά μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να τ' αγοράσουν.

Σε μια επαρχιακή πόλη γνώριζα μια οικογένεια εμπόρου, που αποτελούνταν από κερδοσκόπους - λωποδύτες, όπως τους αποκαλούν οι Ρώσοι. Οι τρεις γιοι είχαν εξαγοράσει τη στρατιωτική τους θητεία. Ο ένας απ' αυτούς κερδοσκοπούσε στα τρόφιμα. Ο άλλος πουλούσε κλεμμένο χρυσό από τα χρυσωρυχεία του Λένα σε μυστηριώδεις αγοραστές στη Φινλανδία.

Ο τρίτος αγόρασε ένα μεγάλο μέρος μετοχών ενός εργοστασίου σοκολάτας και πουλούσε τη σοκολάτα στους τοπικούς συνεταιρισμούς, με τη συμφωνία να τον εφοδιάζουν απ' όλα όσα του χρειάζονταν. Έτσι, λοιπόν, ενώ οι μάζες του λαού

έπαιρναν με το δελτίο ψωμιού ένα τέταρτο του φουντιού μαύρο ψωμί την ημέρα, αυτός είχε άφθονο άσπρο ψωμί, ζάχαρη, τσάι, μπομπόνια, μπισκότα και βούτυρο... και παρ' όλα αυτά, όταν οι στρατιώτες στο μέτωπο δεν μπορούσαν πια να πολεμήσουν εξαιτίας του κρύου, της πείνας και της εξάντλησης, τα μέλη αυτής της οικογένειας ούρλιαζαν με αγανάχτηση: "Δειλοί! Μας κάνουν να ντρεπόμαστε που είμαστε Ρώσοι"!!! Οι μπολσεβίκοι, που τελικά ανακάλυψαν και επίταξαν τα μεγάλα αποθέματα τροφίμων που είχαν κρυμμένα, ήταν γι' αυτούς "άσπλαχνοι ληστές".

(1) Κοίτα John Reed: From Korn; ilof to Brest Litonsk (Από τον Κορνίλοφ ως τον Μπρεστ Λιτόφσκ), Boni and Liberight, Ν.Υ. 1919. Τζον Ριντ.

Κάτω απ' όλη αυτή την εξωτερική σαπίλα κινούνταν πολύ μυστικά και δραστήρια οι σκοτεινές δυνάμεις του παλιού καθεστώτος, που δεν είχαν αντικατασταθεί ύστερα από την πτώση του Νικολάου του Β. Οι πράκτορες της περιβόητης ασφάλειας δούλευαν ακόμα για τον τσάρο ή και ενάντιά του, υπέρ ή και ενάντια στον Κερένσκι, με μια λέξη για καθέναν που πλήρωνε... Μέσα στο σκοτάδι δρούσαν κάθε είδους παράνομες οργανώσεις, όπως λ.χ. οι μαύρες εκατονταρχίες, παλεύοντας να αναστηλώσουν την αντίδραση με τη μια ή την άλλη μορφή. Σ' αυτή την ατμόσφαιρα του γενικού ξεπουλήματος και των τερατώδικων διαδόσεων, μέρα με την ημέρα ακουγόταν το αντιβούισμα μιας καθαρής νότας της χορωδίας των μπολσεβίκων, που όλο και δυνάμωνε: "Ολη η εξουσία στα Σοβιέτ! Όλη η εξουσία στους πραγματικούς εκπροσώπους των εκατομμυρίων εργατών, στρατιωτών και αγροτών. Ψωμί, γη, τέλος στον παράλογο πόλεμο, τέλος στη μυστική διπλωματία, στην κερδοσκοπία, στην προδοσία... Η επανάσταση βρίσκεται σε κίνδυνο και μαζί της η κοινή υπόθεση των λαών όλου του κόσμου!".

Η πάλη ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, ανάμεσα στα Σοβιέτ και την κυβέρνηση, που άρχισε από τις πρώτες μέρες του Μάρτη, πλησίαζε στο αποκορύφωμά της. Η Ρωσία, πηδώντας με ένα άλμα από το μεσαίωνα στον 20ό αιώνα, αποκάλυψε στον κατάπληκτο κόσμο δύο επαναστάσεις - την πολιτική και την κοινωνική - σε μια θανάσιμη πάλη.

Τι καταπληκτική ζωντάνια έδειξε η ρωσική επανάσταση ύστερα από τόσους μήνες πείνας και απογοητεύσεων! Η αστική τάξη θα 'πρεπε να γνωρίζει καλύτερα τη Ρωσία της. Τώρα μόνο μερικές μέρες χώριζαν τη Ρωσία από το αποκορύφωμα της επαναστατικής "αρρώστιας"...

Αν ρίξουμε μια ματιά λίγο πιο πίσω, η προεπαναστατική Ρωσία φαίνεται σαν χώρα άλλου αιώνα απίστευτα συντηρητική. Τόσο γοργά άρχισε μετά την επανάσταση να συνηθίζει στον καινούριο, στον επιταχυνόμενο ρυθμό της ζωής. Οι πολιτικές

σχέσεις στη Ρωσία μετατοπίστηκαν ολοκληρωτικά και μονομιάς προς τα αριστερά σε τέτοιο βαθμό, που οι καντέ κηρύχτηκαν εκτός νόμου, σαν "εχθροί του λαού", ο Κερένσκι έγινε αντεπαναστάτης, οι "μετριοπαθείς" αρχηγοί των σοσιαλιστικών Τσερετέλι, Νταν, Λίμπερ, Γκοτς, Αυξέντιεφ αποδείχτηκαν αρκετά αντιδραστικοί για τους οπαδούς τους και ακόμα άνθρωποι σαν τον Βίκτορ Τσερνόφ και τον Μαξίμ Γκόρκι, βρέθηκαν στη δεξιά πτέρυγα... Στα μέσα του Δεκέμβρη του 1917 μια ομάδα αρχηγών των εσέρων επισκέφτηκε κρυφά τον Αγγλο πρεσβευτή σερ Τζορτζ Μπιούκενεν και τον παρακάλεσε να μη μιλήσει σε κανέναν γι' αυτή την επίσκεψη, επειδή οι ηγέτες αυτοί θεωρούνται "αρκετά δεξιοί".

"Και να σκεφτείς μόνο, είπε ο σερ Τζορτζ, ότι η κυβέρνησή μου ένα χρόνο πριν με συμβούλεψε να μη δεχτώ τον Μιλιουκόφ, γιατί είχε τη φήμη ενός επικίνδυνου αριστερού!..". Ο Σεπτέμβρης και ο Οχτώβρης είναι οι χειρότεροι μήνες για τη Ρωσία, ιδιαίτερα για την Πετρούπολη. Ολόκληρη τη μέρα, που όλο μικραίνει, πέφτει από το θαμπό και γκρίζο ουρανό αδιάκοπη διαπεραστική βροχή. Κάτω από τα πόδια είναι παντού πηχτή και γλιστερή λάσπη, που πασαλείβει τα βαριά παπούτσια και ακόμα πιο απαίσια από κάθε άλλο φαίνεται η ολοκληρωτική παράλυση της διοίκησης της πόλης. Από το φινλανδικό Κόλπο φυσάει τσουχτερός, υγρός αέρας κι οι δρόμοι σκεπάζονται από υγρή ομίχλη. Τις νύχτες - λίγο από λόγους οικονομίας, λίγο από το φόβο από τα πηδαλοιοχούμενα αερόστατα - καίνε μόνον τα αραιά κι αδύνατα φανάρια στους δρόμους. Στα ιδιόκτητα διαμερίσματα τοηλεκτρικό φως δίνεται μόνο το βράδυ, από τις 6 ως τις 12, ενώ τα σπαρματσέτα κοστίζουν σαράντα σεντς (1) το κομμάτι και το πετρέλαιο είναι σχεδόν δυσεύρετο. Σκοτάδι από τις 3 το απόγευμα ως τις 10 η ώρα το πρωί. Οι ληστές κι οι λωποδύτες γυρνούν κατά μπουλούκια. Στα σπίτια οι άντρες φυλάγουν με τη σειρά όλη τη νύχτα σκοπιά, με τα όπλα έτοιμα. Τέτοια κατάσταση επικρατούσε στην περίοδο της προσωρινής κυβέρνησης.

Κάθε βδομάδα τα τρόφιμα όλο και λιγόστευαν. Η μερίδα του ψωμιού ελαττώθηκε από 1 1/2 σε 1 φούντι, ύστερα σε ¾ του φουντιού, σε μισό φούντι, σε 1/4 του φουντιού. Υστερα πέρασε ολόκληρη βδομάδα που δεν έγινε καθόλου διανομή ψωμιού. Η ζάχαρη είχε καθοριστεί σε 2 φούντια το μήνα. Μα έπρεπε να ψάξει κανείς να τα βρει και σπάνια μπορούσε να το καταφέρει. Μια πλάκα σοκολάτα ή ένα φούντι άνοστα γλυκά κόστιζαν από 7 ως 10 ρούβλια, δηλαδή περίπου ένα δολάριο. Από τα μισά παιδιά της Πετρούπολης έλειπε το γάλα και σε πολλά ξενοδοχεία και σπίτια είχαν να δουν γάλα ολόκληρους μήνες. Αν και ήταν η εποχή των φρούτων, τα μήλα και τα αχλάδια πουλιούνταν στους δρόμους σχεδόν ένα ρούβλι το κομμάτι...

Για γάλα, ψωμί, ζάχαρη και καπνό έπρεπε να σταθείς ώρες ολόκληρες στη σειρά, κάτω από τη διαπεραστική βροχή. Γυρνώντας στο σπίτι από μια συγκέντρωση, που κράτησε όλη τη νύχτα, είδα μπροστά στις πόρτες των μαγαζιών, πριν ακόμα ξημερώσει, να σχηματίζεται "ουρά", κυρίως από γυναίκες και πολλές απ' αυτές κρατούσαν στα χέρια μωρά...

Ο Καρλάιλ λέει στο έργο του "Η Γαλλική επανάσταση", ότι οι Γάλλοι ξεχωρίζουν απ' όλους τους άλλους λαούς του κόσμου για την ικανότητα να στέκονται στις "ουρές". Η Ρωσία άρχισε ν' αποχτάει αυτή την ικανότητα από την εποχή της βασιλείας του Νικολάου του "ευλογημένου", δηλαδή ακόμα από το 1915. Από τότε οι "ουρές" παρουσιάζονταν από καιρό σε καιρό, ώσπου τελικά το καλοκαίρι του 1917 μπήκαν πια στην ημερήσια διάταξη. Φανταστείτε αυτούς τους ανθρώπους, που ήταν άσχημα ντυμένοι, να κάθονται ολόκληρες μέρες μέσα στα τρομερά και διαπεραστικά αγριοβόρια των δρόμων της Πετρούπολης, στο φριχτό ρούσικο χειμώνα! Κρυφάκουγα τις συζητήσεις που γίνονταν στις ουρές του ψωμιού. Μέσα από την καταπληκτική αγαθότητα του ρωσικού πλήθους ξεχύνονταν πότε - πότε πικρές, χολιασμένες νότες δυσαρέσκειας... Εννοείται, ότι τα θέατρα ήταν κάθε μέρα ανοιχτά, ακόμη και τις Κυριακές. Στο θέατρο "Μαρίινσκι" εμφανιζόταν καινούριο μπαλέτο με την Καρσάβινα. Κι όλη η μπαλετομανής Ρωσία πήγε να τη δει. Τραγουδούσε ο Σαλιάπιν. Στο θέατρο "Αλεξαντρίνσκι" ξανάρχισε, με σκηνοθεσία του Μέγιερχολντ, το δράμα του Αλέξη Τολστόι: "Ο θάνατος του Ιβάν του τρομερού". Απ' αυτή την παράσταση έμεινε στη μνήμη μου ο μαθητής του αυτοκρατορικού αυλικού σώματος, με την επίσημη στολή, που σ' όλα τα διαλείμματα στεκόταν σε στάση προσοχής, με πρόσωπο προς το αδειανό αυτοκρατορικό θεωρείο, απ' όπου είχαν αφαιρεθεί πια όλοι οι αετοί... Το θέατρο "Κυρτός καθρέφτης" ανέβασε με πολυτελή σκηνοθεσία του Σνίτσλερ το θέαμα: "Χορός".

Το Ερμιτάζ κι όλες οι άλλες πινακοθήκες μεταφέρθηκαν στη Μόσχα, ωστόσο στην Πετρούπολη κάθε βδομάδα άνοιγαν καλλιτεχνικές εκθέσεις. Πλήθη γυναικών, από τους κύκλους της διανόησης, παρακολουθούσαν με φανατισμό τις διαλέξεις για την τέχνη, τη λογοτεχνία και τη φιλολογία. Για τους θεολόγους ήταν μια περίοδος εξαιρετικά ζωηρή. Ο στρατός της σωτηρίας, που για πρώτη φορά επικράτησε στη Ρωσία, γέμιζε όλους τους τοίχους με αγγελίες για τις ευαγγελικές συγκεντρώσεις, που προκαλούσαν έκπληξη και ταυτόχρονα διασκέδαζαν το ρούσικο ακροατήριο....

(1) Το σεντς με την τοτινή τιμή ισοδυναμούσε με 2 - 5 καπίκια. Σύντ.

Όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, η καθημερινή ζωή της πόλης με τις μικροασχολίες της τραβούσε το δρόμο της, προσπαθώντας, όσο το δυνατό, να μη νιώθει την επανάσταση. Οι ποιητές έγραφαν στίχους, όχι βέβαια για την επανάσταση. Οι ρεαλιστές ζωγράφοι έκαναν πίνακες με θέματα του παλιού ρωσικού τρόπου ζωής ή για ό,τι άλλο τους ήταν βολικό, όχι όμως και για την επανάσταση. Οι πλούσιοι επαρχιώτες έρχονταν στην Πετρούπολη για να μάθουν γαλλικά και μουσική. Στους διαδρόμους και τα σαλόνια των ξενοδοχείων πηγαινοέρχονταν νεαροί, κομψοί κι εύθυμοι αξιωματικοί, επιδείχνοντας τις βαθυκόκκινες κουκούλες με τα χρυσά κορδόνια και τις σκαλισμένες καυκασιανές σπάθες. Τ' απογεύματα οι κυρίες των μεσαίων υπαλληλικών κύκλων, επισκέπτονταν η μια την άλλη για να πιουν κανένα φλιτζάνι τσάι, κουβαλώντας μαζί τους μέσα στα μανσόν τη μικρή ασημένια ή χρυσή ζαχαριέρα, έργο λαϊκής τέχνης, και μισή φρατζόλα ψωμί, κι εκεί ονειροπολούσαν μεγαλόφωνα για το πόσο ωραία θα ήταν αν ξαναγύριζε ο τσάρος ή αν έρχονταν οι Γερμανοί ή αν συνέβαινε κάτι που θα μπορούσε να λύσει το βασανιστικό ζήτημα της υπηρέτριας... Ένα μεσημέρι η κόρη ενός φίλου μου γύρισε στο σπίτι έξω φρενών, επειδή η εισπραχτόρισσα στο τραμ την αποκάλεσε: "συντρόφισσα"!

Και γύρω απ' αυτούς ήταν η απέραντη Ρωσία, που αγκομαχώντας από τους πόνους, γεννούσε τον καινούριο κόσμο. Η υπηρέτρια, που προηγούμενα της φέρνονταν σαν να ήταν ζώο και δεν την πλήρωναν σχεδόν τίποτα, απόχτησε το αίσθημα της ατομικής της αξιοπρέπειας. Ένα ζευγάρι παπούτσια κόστιζε πάνω από εκατό ρούβλια κι επειδή οι αποδοχές της δεν ξεπερνούσαν συνήθως τα τριάντα πέντε ρούβλια το μήνα, η υπηρέτρια αρνούνταν να στέκεται στις ουρές και να χαλάει τα παπούτσια της. Αυτό όμως ήταν το λιγότερο. Στην καινούρια Ρωσία ο άνθρωπος - άντρας ή γυναίκα - απόχτησε δικαίωμα ψήφου, εκδόθηκαν εργατικές εφημερίδες που μιλούσαν για καινούρια και εκπληκτικά πράγματα, εμφανίστηκαν τα Σοβιέτ, εμφανίστηκαν τα επαγγελματικά συνδικάτα. Ακόμα κι οι αμαξάδες είχαν το επαγγελματικό τους συνδικάτο και τον αντιπρόσωπό τους στο Σοβιέτ της Πετρούπολης. Οι υπηρέτες και οι σερβιτόροι οργανώθηκαν και παραιτήθηκαν από τα φιλοδωρήματα. Στους τοίχους όλων των εστιατορίων κρέμονταν πινακίδες που έλεγαν: "Εδώ δεν παίρνουν φιλοδώρημα" ή: "Αν κάποιος είναι υποχρεωμένος να δουλέψει σαν σερβιτόρος για να βγάλει το ψωμί του αυτό δε σημαίνει καθόλου, πως μπορούμε να τον προσβάλουμε με ελεημοσύνες".

Στο μέτωπο οι στρατιώτες πάλευαν ενάντια στους αξιωματικούς και μάθαιναν μέσα στις επιτροπές τους ν' αυτοδιοικούνται. Στα εργοστάσια οι ρωσικές οργανώσεις - οι εργοστασιακές επιτροπές (1) - που δεν είχαν το ταίρι τους, αποχτούσαν πείρα, δύναμη και συναίσθηση της ιστορικής τους αποστολής στην πάλη ενάντια στην παλιά τάξη πραγμάτων. Όλη η Ρωσία έμαθε να διαβάζει και πραγματικά διάβαζε βιβλία για την πολιτική, την οικονομία, την ιστορία - διάβαζε γιατί οι άνθρωποι διψούσαν να μάθουν... Σε κάθε πόλη, στις περισσότερες πόλεις κοντά στο μέτωπο, κάθε πολιτικό κόμμα έβγαζε την εφημερίδα του, και κάποτε και κάμποσες εφημερίδες. Χιλιάδες οργανώσεις τύπωναν εκατοντάδες χιλιάδες πολιτικές μπροσούρες, πλημμυρίζοντας μ' αυτές τα χαρακώματα και τα χωριά, τα εργοστάσια και τους δρόμους των πόλεων. Η δίψα της μάθησης, που τόσο καιρό τη συγκρατούσαν, φούντωσε μαζί με την επανάσταση, με ασυγκράτητη δύναμη. Στους πρώτους έξι μήνες της επανάστασης, μόνο από το ινστιτούτο του Σμόλνι στέλνονταν καθημερινά προς όλα τα σημεία της χώρας με φορτηγά αυτοκίνητα και με αμαξοστοιχίες ολόκληροι τόνοι φιλολογικά έντυπα. Η Ρωσία ρουφούσε το έντυπο υλικό με τέτοια λαιμαργία, όπως η ξερή άμμος ρουφάει το νερό. Και δεν ήταν όλα αυτά παραμύθια ή πλαστογραφημένη ιστορία, νερωμένη θρησκεία, φτηνή και κακοτυπωμένη λογοτεχνία, αλλά κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες, φιλοσοφία, τα έργα του Τολστόι, του Γκόγκολ και του Γκόρκι...

Έπειτα ήταν οι λόγοι. Η Ρωσία πλημμύρισε από τέτοιους χείμαρρους ζωντανού λόγου, που σε σύγκριση μ' αυτούς "ο κατακλυσμός του γαλλικού λόγου", για τον οποίο γράφει ο Καρλάιλ, φαίνεται μικρό ρεματάκι. Διαλέξεις, συζητήσεις, ομιλίες στα θέατρα, στα τσίρκα, στα σχολειά, στις λέσχες, στις αίθουσες των Σοβιέτ, στα διαμερίσματα των επαγγελματικών συνδικάτων, στους στρατώνες... Συλλαλητήρια στα χαρακώματα, στο μέτωπο, στα χωριά, στα ξέφωτα των δασών, στις αυλές των εργοστασίων... Τι εκπληκτικό θέαμα παρουσίαζε το εργοστάσιο Πουτίλοφ, όταν από τα κτίριά του ξεχυνόταν ο πυκνός χείμαρρος των σαράντα χιλιάδων εργατών, που βγαίνανε ν' ακούσουν τους σοσιαλιστές - δημοκράτες, τους εσέρους, τους αναρχικούς, όποιον και να 'ναι, και για ό,τι να 'ναι κι όσο κι αν μιλούσαν. Ολόκληρους μήνες το κάθε σταυροδρόμι της Πετρούπολης και των άλλων ρωσικών πόλεων, ήταν συνεχώς δημόσιο βήμα. Αυθόρμητες συζητήσεις και συλλαλητήρια γίνονταν ακόμα και στις αμαξοστοιχίες, στα τραμ, παντού... Αλλά και τα πανρωσικά συνέδρια κι οι συνδιασκέψεις, στα οποία έπαιρναν μέρος άνθρωποι των δύο ηπείρων, τα συνέδρια των Σοβιέτ, των συνεταιρισμών, των Ζέμστβα, των εθνοτήτων, του κλήρου, των αγροτών, των πολιτικών κομμάτων, η δημοκρατική συνέλευση, η κρατική σύσκεψη της Μόσχας, το Σοβιέτ της Ρωσικής Δημοκρατίας, ακούγονταν

διαρκώς λόγοι... Στην Πετρούπολη διεξάγονταν διαρκώς τρία ως τέσσερα συνέδρια ταυτόχρονα. Οι απόπειρες να περιοριστεί το χρονικό όριο ομιλίας ματαιώνονταν αποφασιστικά σε κάθε συλλαλητήριο κι ο καθένας είχε όλη τη δυνατότητα να εκφράσει τα αισθήματα και τις σκέψεις του, όποιες κι αν ήταν. Πήγαμε στο μέτωπο στη 12η Στρατιά, που βρισκόταν κοντά στη Ρίγα, όπου οι ξυπόλυτοι και εξαντλημένοι άνθρωποι πέθαιναν στη λάσπη των χαρακωμάτων από την πείνα και τις αρρώστιες. Μόλις μας είδαν ήρθαν να μας συναντήσουν. Τα πρόσωπά τους ήταν αδύνατα... Μέσα από τις τρύπες της στολής τους, πρόβαλε μελανιασμένο το γυμνό σώμα. Κι όμως η πρώτη ερώτηση ήταν: "Μας φέρατε τίποτα να διαβάσουμε;".

Τα εξωτερικά, τα φανερά γνωρίσματα της αλλαγής που έγινε ήταν πολλά, ωστόσο, αν και κυμάτιζε μια κόκκινη σημαιούλα στα χέρια του αγάλματος της Μεγάλης Αικατερίνης, που βρισκόταν απέναντι στο θέατρο Αλεξαντρίνσκι, αν και σ' όλα τα

δημόσια κτίρια κυμάτιζαν επίσης κόκκινες σημαίες, μερικές μάλιστα είχαν ξεθωριάσει κιόλας, αν και τα αυτοκρατορικά μονογράμματα κι οι αετοί πετάχτηκαν από παντού ή σκεπάστηκαν, αν και στη θέση των άγριων αστυνομικών φύλαγε τώρα τους δρόμους η καλοκάγαθη και άοπλη πολιτοφυλακή, ωστόσο διατηρούνταν ακόμα πολλά παράξενα υπολείμματα του παρελθόντος.

Έτσι λόγου χάρη, παράμεινε σε πλήρη ισχύ ο πίνακας διαβαθμίσεων του Μεγάλου Πέτρου, που τον είχε επιβάλει με το σιδερένιο χέρι του σ' όλη τη Ρωσία. Σχεδόν όλοι, αρχίζοντας από τους μαθητές, εξακολουθούσαν ακόμα να φορούν την καθιερωμένη από προηγούμενα ειδική στολή, με τους αυτοκρατορικούς αετούς στα κουμπιά και στην μπουτονιέρα. Στις 5 περίπου το βράδυ, οι δρόμοι γέμιζαν από ηλικιωμένους ανθρώπους με στολή και χαρτοφύλακες. Γυρνώντας στα σπίτια τους, ύστερα από τη δουλειά τους στα τεράστια σαν στρατώνες υπουργεία και τ' άλλα κυβερνητικά ιδρύματα, οι υπάλληλοι πιθανόν να σκέφτονταν πως ο γρήγορος θάνατος των προϊσταμένων τους θα τους φέρει πιο κοντά στον πολυπόθητο ανώτερο βαθμό της ιεραρχίας ή στη θέση του μυστικοσύμβουλου ή την πιθανότητα να μπουν σε τιμητική διαθεσιμότητα μ' όλες τις αποδοχές, και ακόμα ίσως και με το παράσημο της Αγίας Άννας κρεμασμένο στο λαιμό...

Στο γερουσιαστή Σοκολόφ, συνέβηκε το εξής περίεργο περιστατικό, όταν μια φορά, στο αποκορύφωμα της επανάστασης, πήγε στη συνεδρίαση της Γερουσίας ντυμένος με πολιτικά: Δεν του επέτρεψαν να πάρει μέρος στη συνεδρίαση γιατί δε φορούσε τη στολή, την ειδική στολή του "υπηρέτη" του τσάρου!

Μέσα σ' αυτό το φόντο του αναβρασμού και της αποσύνθεσης ολόκληρου έθνους, ξετυλίχτηκε το πανόραμα της εξέγερσης των λαϊκών μαζών της Ρωσίας...

(1) Η συνδιάσκεψη των εργοστασιακών επιτροπώντης Πετρούπολης που έγινε από τις 30 του Μάη (12 του Ιούνη) - 3 (16) του Ιούνη στη συντριπτική της πλειοψηφία (τα τρία τέταρτα των αντιπροσώπων) πήγε με τους μπολσεβίκους. Σύντ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η γέννηση της θύελλας

Το Σεπτέμβρη (1) κινήθηκε ενάντια στην Πετρούπολη ο στρατηγός Κορνίλοφ, με σκοπό ν' ανακηρυχτεί στρατιωτικός δικτάτορας της Ρωσίας. Ανεπάντεχα, πίσω από την πλάτη του φάνηκε η θωρακισμένη γροθιά της αστικής τάξης, που προσπαθούσε με θρασύτητα να συντρίψει την επανάσταση. Στη συνωμοσία του Κορνίλοφ ήταν ανακατεμένοι και μερικοί υπουργοί - σοσιαλιστές. Ο ίδιος ο Κερένσκι ήταν ύποπτος για κάτι τέτοιο. Ο Σάβινκοφ, από τον οποίο η Κεντρική Επιτροπή του κόμματός του, των σοσιαλιστών - επαναστατών, ζήτησε εξηγήσεις, αρνήθηκε ν' απαντήσει και διαγράφηκε από το κόμμα. Τον Κορνίλοφ τον έπιασαν οι στρατιωτικές επιτροπές. Πολλοί στρατηγοί απολύθηκαν από την υπηρεσία, μερικοί υπουργοί παύθηκαν κι η κυβέρνηση έπεσε.

Ο Κερένσκι προσπάθησε να σχηματίσει καινούρια κυβέρνηση με τη συμμετοχή αντιπροσώπων του κόμματος της αστικής τάξης - των καντέ. Το κόμμα των σοσιαλιστών - επαναστατών, στο οποίο ανήκε, του 'δωσε εντολή ν' αποκλείσει τους καντέ. Ο Κερένσκι δε συμμορφώθηκε και απείλησε πως αν οι σοσιαλιστές επιμείνουν στη γνώμη τους θα υποβάλει παραίτηση. Ωστόσο, οι διαθέσεις του λαού ήταν άγριες και απειλητικές, και ο Κερένσκι δεν τόλμησε τη στιγμή αυτή ν' αναμετρηθεί μαζί του. Σχηματίστηκε ένα προσωρινό διευθυντήριο (2) από πέντε υπουργούς μ' επικεφαλής τον Κερένσκι, που ανέλαβε την εξουσία μέχρι που να ρυθμιστεί τελικά η σύνθεση της κυβέρνησης. Η κορνιλοφική ανταρσία ένωσε όλες τις σοσιαλιστικές ομάδες - τόσο τους "μετριοπαθείς", όσο και τους επαναστάτες – με το φλογερό πόθο για αυτοάμυνα. Επρεπε να μπει τέρμα στους κάθε λογής Κορνίλοφ. Ηταν ανάγκη να σχηματιστεί καινούρια κυβέρνηση, που να είναι υπεύθυνη απέναντι σ' εκείνους που υποστήριζαν την επανάσταση. Γι' αυτό η ΚΕΕ πρότεινε σ' όλες τις δημοκρατικές οργανώσεις να στείλουν αντιπροσώπους για μια δημοκρατική συνδιάσκεψη που θα 'πρεπε να συνέλθει στην Πετρούπολη το Σεπτέμβρη.

Στην ΚΕΕ σχηματίστηκαν αμέσως τρεις κατευθύνσεις. Οι μπολσεβίκοι απαιτούσαν άμεση σύγκληση Πανρωσικού συνεδρίου των Σοβιέτ και το πέρασμα όλης της εξουσίας σ' αυτά. Οι κεντριστές - εσέροι, καθοδηγούμενοι από τον Τσερνόφ, μαζί με τους αριστερούς εσέρους, μ' επικεφαλής τον Καμκόφ και τη Σπιριδόνοβα, οι μενσεβίκοι - διεθνιστές μ' επικεφαλής τον Μάρτοφ και οι μενσεβίκοι - κεντριστές, εκπροσωπούμενοι από τον Μπογδάνοφ και τον Σκόμπελεφ, ζητούσαν να σχηματιστεί μια ομοιογενής σοσιαλιστική κυβέρνηση. Οι δεξιοί μενσεβίκοι, μ' επικεφαλής τον Τσερετέλι, τον Νταν και τον Λίμπερ, καθώς και οι δεξιοί εσέροι που τους καθοδηγούσε ο Αυξέντιεφ και ο Γκοτς επέμεναν να πάρουν μέρος στην καινούρια κυβέρνηση και αντιπρόσωποι των εύπορων τάξεων.

Οι μπολσεβίκοι αμέσως ύστερ' απ' αυτό κατάχτησαν την πλειοψηφία στο Σοβιέτ της Πετρούπολης και σε συνέχεια στα Σοβιέτ της Μόσχας, του Κιέβου, της Οδησσού και άλλων πόλεων. Οι μενσεβίκοι και οι εσέροι, που κυριαρχούσαν στην ΚΕΕ, ανησύχησαν και κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως ο Λένιν, σε τελευταία ανάλυση, είναι γι' αυτούς πιο επικίνδυνος από τον Κορνίλοφ. Άλλαξαν, λοιπόν, το σύστημα της εκπροσώπησης στη δημοκρατική σύσκεψη καθορίζοντας πολύ περισσότερες θέσεις για τους συνεταιρισμούς και τις άλλες συντηρητικές οργανώσεις. Αλλά κι αυτή η ειδικά προετοιμασμένη σύσκεψη τάχθηκε στην αρχή υπέρ μιας κυβέρνησης συνασπισμού, χωρίς τους καντέ. Μόνον η ανοιχτή απειλή του Κερένσκι ότι θα παραιτηθεί κι οι απεγνωσμένες κραυγές των "μετριοπαθών" σοσιαλιστών ότι "η δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο", ανάγκασαν τη Σύσκεψη, με την ασήμαντη πλειοψηφία, να δεχτεί την αρχή του συνασπισμού, με την αστική τάξη και να εγκρίνει τη δημιουργία κάποιας συμβουλευτικής Βουλής, χωρίς καμιά νομοθετική εξουσία, που ονομάστηκε "Προσωρινό Συμβούλιο της Ρωσικής Δημοκρατίας". Στην καινούρια κυβέρνηση οι εκπρόσωποι των εύπορων τάξεων αποφάσιζαν στην πραγματικότητα για όλα και στο Συμβούλιο της Ρωσικής Δημοκρατίας πήραν δυσανάλογα μεγάλο αριθμό θέσεων.

Η ΚΕΕ στην πραγματικότητα δεν εκπροσωπούσε πια την απλή μάζα των Σοβιέτ και χωρίς καμιά νομική βάση αρνήθηκε να συγκαλέσει το β' Πανρωσικό συνέδριο, που θα έπρεπε να γίνει το Σεπτέμβρη. Η ΚΕΕ δεν είχε καμιά διάθεση να συγκαλέσει το συνέδριο ούτε να επιτρέψει τη σύγκλησή του. Το επίσημο όργανό της, "Ισβέστια", άρχισε να κάνει υπαινιγμούς, ότι η αποστολή των Σοβιέτ τέλειωσε πια, και ότι πιθανόν, πολύ σύντομα, να διαλυθούν... Ταυτόχρονα, η καινούρια κυβέρνηση δήλωσε ότι το πρόγραμμά της περιλαβαίνει και τη διάλυση των "ανεύθυνων οργανώσεων", δηλαδή των Σοβιέτ.

Οι μπολσεβίκοι απαντώντας σ' αυτά, ζήτησαν από τα Σοβιέτ να συγκαλέσουν συνέδριο στις 2 του Νοέμβρη (20 του Οχτώβρη) στην Πετρούπολη και να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, οι μπολσεβίκοι βγήκαν από το Σοβιέτ της Ρωσικής Δημοκρατίας, δηλώνοντας, πως δε θέλουν να πάρουν μέρος σε "κυβέρνηση που προδίνει το λαό".

Η αποχώρηση των μπολσεβίκων όμως δεν έφερε τη γαλήνη στο κακότυχο Σοβιέτ της δημοκρατίας. Οι εύπορες τάξεις, που βρίσκονταν τώρα στην εξουσία, αποθρασύνθηκαν. Οι καντέ δήλωσαν, ότι η κυβέρνηση δεν έχει νομικά το δικαίωμα ν' ανακηρύξει τη Ρωσία δημοκρατία. Ζητούσαν να παρθούν σκληρά μέτρα στο στρατό και στο ναυτικό για να διαλυθούν οι στρατιωτικές κι οι ναυτικές επιτροπές κι έκαναν επίθεση ενάντια στα Σοβιέτ. Στην αντίθετη πτέρυγα του Σοβιέτ της δημοκρατίας, οι μενσεβίκοι - διεθνιστές κι οι αριστεροί εσέροι, ζητούσαν το άμεσο κλείσιμο ειρήνης, την παραχώρηση της γης στους αγρότες και την καθιέρωση του εργατικού ελέγχου στην παραγωγή - δηλαδή στην ουσία υποστήριζαν τα προγράμματα των μπολσεβίκων.

Μου έτυχε ν' ακούσω ομιλία του Μάρτοφ ενάντια στους καντέ. Καμπουριάζοντας πάνω στο βήμα, σαν βαριά άρρωστος, όπως και ήταν στην πραγματικότητα, και δείχνοντας με το δάχτυλο τους δεξιούς, έλεγε με βραχνή φωνή, που μόλις ακουγόταν:

"Μας αποκαλείτε ηττοπαθείς. Όμως πραγματικοί ηττοπαθείς είναι εκείνοι, που περιμένουν την ευνοϊκή στιγμή για το κλείσιμο ειρήνης, που αναβάλλουν και τρενάρουν την ειρήνη επ' αόριστο, ώσπου από το ρωσικό στρατό δε θα μένει τίποτα, ώσπου και η ίδια η Ρωσία θα γίνει αντικείμενο παζαρέματος ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές ομάδες... Προσπαθείτε να επιβάλετε στο ρούσικο λαό την πολιτική που υπαγορεύεται από τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Το πρόβλημα της ειρήνης πρέπει να λυθεί άμεσα... και τότε θα δείτε πως δε δούλεψαν μάταια οι άνθρωποι εκείνοι τους οποίους αποκαλείτε πράκτορες των Γερμανών, εκείνοι οι τσιμερβαλντικοί (3), που προετοίμασαν το ξύπνημα της συνείδησης των δημοκρατικών μαζών σ' όλο τον κόσμο"...

Ανάμεσα σ' αυτές τις ομάδες ταλαντεύονταν οι μενσεβίκοι και οι εσέροι, νιώθοντας από τ' αριστερά την πίεση της αυξανόμενης αγανάχτησης των μαζών. Η βαθιά έχθρα χώρισε το Σοβιέτ της δημοκρατίας σε ανειρήνευτες ομάδες.

(1) Τον Αύγουστο (με το παλιό ημερολόγιο). Σύντ.

(2) Στο προσωρινό διευθυντήριο μπήκαν: ο Κερένσκι, ο Νικίτιν, ο Τερεσένκο, ο Βερχόβσκι και ο Βερντερέβσκι. Σύντ.

(3) Μέλη της επαναστατικο-διεθνιστικής πτέρυγας του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού. Αυτούς τους ονόμαζαν έτσι από τη διεθνή συνδιάσκεψη του 1915 στο Τσίμερβαλντ (Ελβετία). Τζον Ριντ.

Τέτοια ήταν η κατάσταση, όταν η πολυπόθητη είδηση για τη διασυμμαχική διάσκεψη του Παρισιού έβαλε μ' όλη την οξύτητα τα ακανθώδη προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής... Όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ρωσίας θεωρητικά τάσσονταν υπέρ της άμεσης σύναψης ειρήνης σε δημοκρατική βάση. Το Σοβιέτ της Πετρούπολης, που το καθοδηγούσαν οι μενσεβίκοι κι οι εσέροι ακόμα από το Μάη (Απρίλη) του 1917,

δημοσίευσε τους γνωστούς ρωσικούς όρους ειρήνης. Σ' αυτούς περιέχονταν η απαίτηση να συγκαλέσουν οι σύμμαχοι διάσκεψη για να συζητήσουν τους σκοπούς του πολέμου. Η διάσκεψη είχε καθοριστεί να γίνει τον Αύγουστο, έπειτα αναβλήθηκε για το Σεπτέμβρη, κατόπιν για τον Οχτώβρη και τώρα ορίστηκε για τις 10 του Νοέμβρη (28 Οχτώβρη) (1).

Η προσωρινή κυβέρνηση σκόπευε να στείλει στη διάσκεψη αυτή δύο αντιπροσώπους, το στρατηγό Αλεξέγιεφ, που ήταν πάρα πολύ αντιδραστικός και τον υπουργό των Εξωτερικών Τερεσένκο. Τα Σοβιέτ από την πλευρά τους εξέλεξαν αντιπρόσωπό τους τον Σκόμπελεφ και σύνταξαν ένα μανιφέστο, την περίφημη εντολή, που θα 'πρεπε να την έχει για οδηγό. Η προσωρινή κυβέρνηση δεν αναγνώρισε ούτε τον Σκόμπελεφ, ούτε την εντολή του. Διαμαρτυρήθηκε ακόμα κι η συμμαχική διπλωματία. Η υπόθεση τέλειωσε με την ψυχρή δήλωση του Μπόναρ Λόου (2), που απαντώντας σε ερώτηση

στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων δήλωσε: "Απ' ό,τι ξέρω, η διάσκεψη του Παρισιού δεν πρόκειται να συζητήσει τους σκοπούς του πολέμου, αλλά τους τρόπους διεξαγωγής του...".

Ο συντηρητικός Τύπος της Ρωσίας ήταν ενθουσιασμένος, ενώ οι μπολσεβίκοι φώναζαν: "Να πού οδήγησε τους μενσεβίκους και τους εσέρους η ταχτική του συμβιβασμού!". Και σ' όλο το μέτωπο, που απλωνόταν σε χιλιάδες μίλια (3), αναταραζόταν σαν παλίρροια ο ρούσικος στρατός των πολλών εκατομμυρίων, κι έστελνε στην πρωτεύουσα όλο και νέες εκατοντάδες αντιπροσωπείες που απαιτούσαν: "Ειρήνη!

Ειρήνη!".

Πέρασα πέρα απ' το ποτάμι στο τσίρκο "Μοντέρνο" και παρακολούθησα ένα από τα ογκώδη λαϊκά συλλαλητήρια, που γίνονταν σ' όλη την πόλη, και που συγκέντρωναν κάθε βράδυ όλο και πιο πολύν κόσμο. Το σαραβαλιασμένο, σκοτεινό αμφιθέατρο, φωτισμένο από πέντε λαμπίτσες που τρεμόσβηναν αδύνατα και κρέμονταν από ένα λεπτό σύρμα, ήταν γεμάτο από κάτω ως απάνω, μέχρι το ταβάνι: οι στρατιώτες, οι ναύτες, οι εργάτες, οι γυναίκες, κι όλοι άκουγαν με τέτοια ένταση, σαν να εξαρτιόταν απ' αυτό η ζωή τους. Μιλούσε ένας στρατιώτης από κάποια 548η Μεραρχία.

"Σύντροφοι! - φώναζε, και στο κουρασμένο πρόσωπό του και τις γεμάτες απόγνωση χειρονομίες του υπήρχε πραγματικός πόνος - οι άνθρωποι που βρίσκονται ψηλά μας καλούν συνέχεια σε καινούριες και καινούριες θυσίες. Στο μεταξύ όμως δε θίγουν εκείνους που τα 'χουν όλα. Πολεμούμε με τη Γερμανία. Μπορούμε λοιπόν να καλέσουμε τους Γερμανούς στρατηγούς να δουλέψουν στο επιτελείο μας; Κι όμως, ενώ πολεμούμε τους καπιταλιστές, ωστόσο τους προσκαλούμε στην κυβέρνησή μας...".

Ο στρατιώτης ρώτησε: "Πέστε μου για ποιο σκοπό πολεμώ. Για την Κωνσταντινούπολη ή για την ελεύθερη Ρωσία; Για τη δημοκρατία ή για τις καπιταλιστικές αρπαγές; Αν μου αποδείξουν ότι υπερασπίζομαι την επανάσταση, τότε θα πάω να πολεμήσω και δε θα μπορέσουν να με διώξουν με τα όπλα τους.Οταν η γη θ' ανήκει στους αγρότες, τα εργοστάσια στους εργάτες κι η εξουσία στα Σοβιέτ, τότε θα ξέρουμε γιατί πολεμούμε και θα πολεμήσουμε!".

Στις στρατώνες, στα εργοστάσια, στις γωνιές των δρόμων παντού ρητόρευαν αναρίθμητοι στρατιώτες ζητώντας άμεση ειρήνη, δηλώνοντας πως αν η κυβέρνηση δεν κάνει αποφασιστικά βήματα για να πετύχει ειρήνη, ο στρατός θα παρατήσει τα χαρακώματα και θα πάει στο σπίτι του. Ένας αντιπρόσωπος της 8ης Στρατιάς έλεγε: "Είμαστε αδύνατοι, απόμειναν σε κάθε λόχο μόνο μερικοί άνθρωποι. Αν δε θα μας δώσουν τρόφιμα, άρβυλα και ενισχύσεις, τότε γρήγορα θα μείνουν στο μέτωπο μόνο τα αδειανά χαρακώματα. Ειρήνη ή προμήθειες... Η κυβέρνηση, είτε να τελειώσει τον πόλεμο, είτε να εφοδιάσει το στρατό...".

Από την 46η Ταξιαρχία πυροβολικού της Σιβηρίας: "Οι αξιωματικοί δε θέλουν να συνεργαστούν με τις επιτροπές μας, μας προδίνουν στον εχθρό, τουφεκίζουν τους προπαγανδιστές μας, κι η αντεπαναστατική κυβέρνηση τους υποστηρίζει. Εμείς νομίζουμε ότι η επανάσταση θα μας δώσει την ειρήνη. Κι αντί γι' αυτό η κυβέρνηση μας απαγορεύει ακόμα και να μιλάμε για τέτοια πράγματα, και δε μας δίνει αρκετή τροφή για να ζήσουμε, και αρκετά πολεμοφόδια για να πολεμήσουμε...".

Κι από την Ευρώπη έρχονταν φήμες για ειρήνη από την πλευρά της Ρωσίας...Η δυσαρέσκεια δυνάμωνε ακόμα περισσότερο με τις ειδήσεις για την κατάσταση των ρωσικών στρατευμάτων στη Γαλλία. Η πρώτη ταξιαρχία επιχείρησε ν' αντικαταστήσει τους αξιωματικούς της με τις στρατιωτικές επιτροπές, όπως έκαναν κι οι σύντροφοί τους στη Ρωσία, κι αρνήθηκε να πάει στη Θεσσαλονίκη, ζητώντας να γυρίσουν στην πατρίδα. Την περικύκλωσαν, την εξάντλησαν με την πείνα και, στο τέλος, τη χτύπησαν με το πυροβολικό και σκότωσαν πολλούς. Στις 26 (13) του Οχτώβρη πήγα στη μαρμαρένια κόκκινη αίθουσα, στα ανάκτορα Μαρίνσκι, όπου συνεδρίαζε το Σοβιέτ της δημοκρατίας. Ηθελα ν' ακούσω τον Τερεσέκνο: Θα διάβαζε την κυβερνητική διακήρυξη για την εξωτερική πολιτική, που τόσο καιρό και με τέτοια τρομερή ανυπομονησία την περίμενε η εξαντλημένη από τον πόλεμο και διψασμένη για ειρήνη χώρα.

Ένας ψηλός, κομψοντυμένος και ξυρισμένος νέος άντρας, με φουσκωμένα μάγουλα, διάβαζε με σιγανή φωνή τον προσεχτικά γραμμένο λόγο του, που δεν έβαζε κανένα καθήκον. Τίποτα το καινούριο... Πάλι εκείνες οι ίδιες γενικές θέσεις για συντριβή του γερμανικού μιλιταρισμού σε στενή συνεργασία με τους ένδοξους συμμάχους, για τα "κρατικά συμφέροντα της Ρωσίας", για τις "δυσκολίες", που δημιουργήθηκαν από την εντολή του Σκόμπελεφ. Ο Τερεσένκο τέλειωσε με τα παρακάτω λόγια, που αποτελούσαν την ουσία του λόγου του: "Η Ρωσία είναι μεγάλη δύναμη. Η Ρωσία θα παραμείνει μεγάλη δύναμη ό,τι και να συμβεί. Ολοι πρέπει να την υπερασπίσουμε, πρέπει ν' αποδείξουμε ότι είμαστε υπερασπιστές του μεγάλου ιδανικού και τέκνα μεγάλης δύναμης".

(1) Η διάσκεψη δεν έγινε γιατί έπεσε η προσωρινή κυβέρνηση. Σύντ.

(2) Εντριου Μπόναρ Λόου (1858 - 1923), Αγγλος κρατικός παράγοντας, επικεφαλής των συντηρητικών. Το 1917 ήταν υπουργός του Θησαυροφυλακίου (υπουργός Οικονομικών) στην κυβέρνηση συνασπισμού του Λόιντ Τζορτζ και αρχηγός της Βουλής των Κοινοτήτων. Σύντ.

(3) Μίλι= 1,6 χιλιόμετρα. Σύντ.

Κανένας δεν ικανοποιήθηκε απ' αυτόν το λόγο. Οι αντιδραστικοί απαιτούσαν "σταθερή" ιμπεριαλιστική πολιτική και τα δημοκρατικά κόμματα ήθελαν εγγύηση, ότι η κυβέρνηση θα καταβάλει προσπάθειες για τη σύναψη ειρήνης. Παραθέτω το κύριο άρθρο της εφημερίδας "Εργάτης και Στρατιώτης" - όργανο του μπολσεβίκικου Σοβιέτ της Πετρούπολης: "Η απάντηση της κυβέρνησης προς τα χαρακώματα Ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Τερεσένκο έβγαλε στο Κοινοβούλιο μεγάλο λόγο για τον πόλεμο και την ειρήνη. Τι ανάγγειλε στο στρατό και το λαό, ο πιο σιωπηλός από τους υπουργούς μας; Πρώτο, ότι είμαστε στενά δεμένοι με τους συμμάχους μας (όχι με τους λαούς, μα με τις κυβερνήσεις τους).

Δεύτερο, ότι δεν πρέπει να κρίνει η δημοκρατία για τη δυνατότητα ή όχι διεξαγωγής της χειμερινής εκστρατείας: αυτό πρέπει να το λύσουν οι συμμαχικές κυβερνήσεις.

Τρίτο, ότι η επίθεση στις 18 του Ιούνη ήταν ευεργετική και επιτυχής υπόθεση. (Ο Τερεσένκο αποσιώπησε τις συνέπειες της επίθεσης).

Τέταρτο, ότι δεν είναι σωστό, πως οι συμμαχικές κυβερνήσεις δε φροντίζουν για μας: "Εχουμε συγκεκριμένες δηλώσεις των συμμάχων μας"... Δηλώσεις; Όμως τα έργα; Κι η διαγωγή του αγγλικού ναυτικού; Κι οι διαπραγματεύσεις του Άγγλου βασιλιά με τον εξόριστο αντεπαναστάτη Γκούρκο; Γι' αυτό ο υπουργός δε μίλησε.

Πέμπτο, ότι η εντολή του Σκόμπελεφ είναι άσχημη, δεν είναι ευχαριστημένοι απ' αυτή την εντολή οι σύμμαχοι κι οι Ρώσοι διπλωμάτες, κι ότι "στη συμμαχική διάσκεψη πρέπει να μιλήσουμε κοινή γλώσσα". Αυτό ήταν όλο; Αυτό. Πού βρίσκεται λοιπόν η διέξοδος; Πίστη στους συμμάχους και στον Τερεσένκο. Πότε θα γίνει ειρήνη; Τότε, όταν το επιτρέψουν οι σύμμαχοι.

Αυτή είναι η απάντηση της προσωρινής κυβέρνησης προς τα χαρακώματα στο ζήτημα της ειρήνης". Και την ίδια ακριβώς περίοδο, στα απώτερα σχέδια της ρωσικής πολιτικής άρχισαν να διαγράφονται οι σκοτεινές φιγούρες μιας μοχθηρής δύναμης, των κοζάκων. Η εφημερίδα του Γκόρκι "Νέα Ζωή" εφιστούσε την προσοχή των αναγνωστών στη δράση τους: "... Στις μέρες του Φλεβάρη οι κοζάκοι δεν πυροβολούσαν το λαό, στο πραξικόπημα του Κορνίλοφ δεν ενώθηκαν με τον προδότη... Το τελευταίο διάστημα, όμως, ο ρόλος τους αρχίζει ν' αλλάζει: από την παθητική αδιαφορία, περνούν στη δραστήρια πολιτική επίθεση...".

Τον Αταμάνο των κοζάκικων στρατευμάτων του Ντον, Καλέντιν, η προσωρινή κυβέρνηση τον απόλυσε από την υπηρεσία για συμμετοχή στην κορνιλοφική συνωμοσία. Εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά να εγκαταλείψει τη θέση του, οχυρώθηκε στο Νοβοτσερκάσκ, περιστοιχιζόμενος από τρεις μεγάλες κοζάκικες στρατιές, συνωμοτούσε και απειλούσε με επίθεση. Η δύναμή του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η κυβέρνηση άρχισε να κάνει πως δε βλέπει την ανυπακοή του. Εκτός απ' αυτό, υποχρεώθηκε ν' αναγνωρίσει τυπικά το Σοβιέτ της ένωσης των κοζάκικων στρατευμάτων και να κηρύξει εκτός νόμου το κοζάκικο τμήμα των Σοβιέτ, που είχε σχηματιστεί ξανά.

Στις αρχές του Οχτώβρη επισκέφθηκε τον Κερένσκι αντιπροσωπεία των κοζάκων, που είχε το θράσος να απαιτήσει το σταμάτημα των επιθέσεων ενάντια στον Καλέντιν και να κατηγορήσει τον πρωθυπουργό ότι ανέχεται τα Σοβιέτ. Ο Κερένσκι συμφώνησε να αφήσει τον Καλέντιν ήσυχο και, όπως μαθεύτηκε, δήλωσε: "Οι καθοδηγητές του Σοβιέτ με θεωρούν αυταρχικό και τύραννο... Οσον αφορά την προσωρινή κυβέρνηση, αυτή όχι μόνο δε στηρίζεται στα Σοβιέτ, αλλά λυπάται πολύ που αυτά υπάρχουν ακόμα".

Ταυτόχρονα, άλλη κοζάκικη αντιπροσωπεία επισκέφτηκε τον Αγγλο πρεσβευτή και στη συνομιλία που είχε μαζί του παρουσιάστηκε σαν εκπρόσωπος "του ελεύθερου κοζάκικου λαού". Στον Ντον σχηματίστηκε κάτι σαν κοζάκικη δημοκρατία.

Το Κουμπάν ανακηρύχτηκε ανεξάρτητο κοζάκικο κράτος. Στο Ροστόφ του Ντον και στο Εκατερινοσλάβ οι ένοπλοι κοζάκοι διέλυσαν τα Σοβιέτ και στο Χάρκοβο κατάστρεψαν τα γραφεία του συνδικάτου των ανθρακωρύχων. Το κοζάκικο κίνημα

παρουσιαζόταν παντού σαν αντισοσιαλιστικό και μιλιταριστικό. Αρχηγοί του ήταν ευγενείς και μεγάλοι γαιοχτήμονες, σαν τον Καλέντιν, τον Κορνίλοφ, οι στρατηγοί Ντούτοφ, Καραούλοφ και Μπαρντίζι και το υποστήριζαν οι μεγάλοι έμποροι και

τραπεζίτες της Μόσχας. Η παλιά Ρωσία γκρεμιζόταν γοργά. Στην Ουκρανία και στη Φινλανδία, στην Πολωνία και στη Λευκορωσία δυνάμωνε όλο και πιο πολύ το ανοιχτό εθνικιστικό κίνημα. Τα τοπικά όργανα της εξουσίας, καθοδηγούμενα από τις εύπορες τάξεις, τραβούσαν για αυτονομία και αρνούνταν να υποταχθούν στις διαταγές της Πετρούπολης. Στο Ελσίνκι η φινλανδική Βουλή αρνήθηκε να πάρει χρήματα από την προσωρινή κυβέρνηση, κήρυξε τη Φινλανδία αυτόνομη και απαίτησε να φύγουν τα

ρωσικά στρατεύματα. Η αστική Ράντα στο Κίεβο, καθόριζε έτσι τα σύνορα της Ουκρανίας, που έπαιρνε μέσα τις πλουσιότερες γεωργικές περιοχές της Νότιας Ρωσίας, μέχρι τα Ουράλια, κι άρχισε να οργανώνει εθνικό στρατό. Ο αρχηγός της Ράντα, Βινιτσένκο, συνεννοούνταν για ξεχωριστή ειρήνη με τη Γερμανία κι η προσωρινή κυβέρνηση δεν μπορούσε να κάνει τίποτα ενάντιά του. Η Σιβηρία και ο Καύκασος ζητούσαν ξεχωριστές συντακτικές συνελεύσεις. Σ' όλες αυτές τις περιοχές άρχιζε πια σκληρή πάλη ανάμεσα στις τοπικές εξουσίες και στα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών.

Το χάος μεγάλωνε μέρα με τη μέρα. Εκατοντάδες και χιλιάδες στρατιώτες λιποταχτούσαν από το μέτωπο κι άρχισαν να κινούνται σ' όλη τη χώρα σε μεγάλα, άταχτα κύματα. Στα κυβερνεία του Ταμπόφ και του Τβερ οι αγρότες, που είχαν

κουραστεί να περιμένουν την παραχώρηση γης και αγανάχτησαν από τα κατασταλτικά μέτρα της κυβέρνησης, έκαιγαν τις επαύλεις και σκότωναν τους τσιφλικάδες. Τεράστιες απεργίες και λοκάουτ συγκλόνιζαν τη Μόσχα, την Οδησσό και το ανθρακοφόρο λεκανοπέδιο του Ντονέτς. Οι μεταφορές παράλυσαν, ο στρατός πεινούσε, οι μεγάλες πόλεις έμειναν χωρίς ψωμί.

Η κυβέρνηση, που σπαραζόταν από την πάλη ανάμεσα στα δημοκρατικά και αντιδραστικά κόμματα, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Αλλά κι όταν υποχρεωνόταν να κάνει κάτι, οι πράξεις της ευθυγραμμίζονταν, οπωσδήποτε, με τα συμφέροντα των εύπορων τάξεων. Εστελνε κοζάκους για ν' αποκαταστήσουν την τάξη στα χωριά ή για να καταστείλει τις απεργίες στις πόλεις. Στην Τασκέντ τα κρατικά όργανα διέλυσαν το Σοβιέτ. Στην Πετρούπολη η Οικονομική Σύσκεψη, που συγκλήθηκε για την αναστήλωση της άθλιας οικονομίας της χώρας, βρέθηκε σε αδιέξοδο: δεν μπορούσε να λύσει την ανειρήνευτη αντίθεση ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο και τελικά διαλύθηκε από τον Κερένσκι. Οι αξιωματικοί και στρατηγοί του παλιού καθεστώτος, με την υποστήριξη των καντέ, απαιτούσαν να παρθούν σκληρά μέτρα για την αποκατάσταση της πειθαρχίας στο στρατό και το ναυτικό. Ο υπουργός των Ναυτικών ναύαρχος Βενρτερέβσκι, που τον εκτιμούσαν όλοι, και ο υπουργός των Στρατιωτικών στρατηγός Βερχόβσκι μάταια έλεγαν και ξανάλεγαν ότι τον στρατό και το ναυτικό μπορεί να τα σώσει μόνο η καινούρια, η εθελοντική, η δημοκρατική πειθαρχία, που βασίζεται στη συνεργασία των στρατιωτικών στελεχών με τις στρατιωτικές και ναυτικές επιτροπές. Δεν τους άκουγε κανείς.

Οι αντιδραστικοί θαρρείς κι επιζητούσαν σκόπιμα να προκαλέσουν την οργή του λαού. Πλησίαζε η ημέρα της δίκης του Κορνίλοφ. Ο αστικός Τύπος τον υποστήριζε όλο και πιο ανοιχτά, αποκαλώντας τον Κορνίλοφ "μεγάλο Ρώσο πατριώτη". Η εφημερίδα του Μπούρτσεφ "Κοινή Υπόθεση" ζητούσε την εγκαθίδρυση δικτατορίας από τους Κορνίλοφ, Καλέντιν και Κερένσκι.

Με τον Μπούρτσεφ μίλησα μια φορά στο θεωρείο του Τύπου του Σοβιέτ της Ρωσικής Δημοκρατίας. Ηταν ένας κοντός καμπουριασμένος ανθρωπάκος, με ρυτιδωμένο πρόσωπο, με μυωπικά μάτια πίσω από χοντρά γυαλιά, με μια ανακατεμένη τούφα μαλλιά στο κεφάλι και με γκρίζα γένια. "Θυμηθείτε τα λόγια μου, νεαρέ! Η Ρωσία έχει ανάγκη από μια ισχυρή προσωπικότητα. Είναι καιρός ν' αφήσουμε κάθε

σκέψη για επανάσταση και να συσπειρωθούμε ενάντια στους Γερμανούς. Οι βλάκες επέτρεψαν να τσακιστεί ο Κορνίλοφ, μα πίσω από τους βλάκες βρίσκονται οι πράκτορες των Γερμανών. Ο Κορνίλοφ έπρεπε να νικήσει... ".

Την άκρα δεξιά την εκπροσωπούσαν τα κακοκαμουφλαρισμένα όργανα του μοναρχισμού: το Λαϊκό Βήμα του Πουρισκέβιτς, η Νέα Ρωσία και ο Ζωντανός Λόγος, που ζητούσαν ανοιχτά να ξεριζωθεί η επαναστατική δημοκρατία. Στις 23 (10) του Οχτώβρη, στο λιμάνι της Ρίγας έγινε ναυμαχία με μια γερμανική μοίρα. Η κυβέρνηση, με πρόσχημα ότι η Πετρούπολη βρίσκεται σε κίνδυνο, έκανε σχέδια εκκένωσης της πρωτεύουσας. Στην αρχή έπρεπε να μεταφερθούν και να κατανεμηθούν σ' όλη τη Ρωσία τα μεγάλα εργοστάσια που δούλευαν για την άμυνα και μετά η ίδια η κυβέρνηση ετοιμαζόταν να πάει στη Μόσχα. Οι μπολσεβίκοι δήλωσαν ότι η κυβέρνηση εγκαταλείπει την κόκκινη πρωτεύουσα μόνο και μόνο για ν' αδυνατίσει την επανάσταση. Τη Ρίγα την πρόδωσαν κιόλας στους Γερμανούς, τώρα προδίνουν και την Πετρούπολη!

Ο αστικός Τύπος αγάλλιαζε: "Στη Μόσχα, - έγραφε η καντέτικη εφημερίδα Λόγος - η κυβέρνηση θα μπορεί να δουλεύει σε ήσυχη ατμόσφαιρα, δίχως εμπόδια από την πλευρά των αναρχικών". Ο αρχηγός της δεξιάς πτέρυγας του κόμματος των

καντέ Ρουτζιάνκο δήλωσε στην εφημερίδα Ρωσικό Πρωινό, πως η κατάληψη της Πετρούπολης από τους Γερμανούς θα ήταν μεγάλη ευτυχία, γιατί θα τσάκιζε τα Σοβιέτ και θα λύτρωνε τη Ρωσία από το επαναστατικό ναυτικό της Βαλτικής.

"Η Πετρούπολη βρίσκεται σε κίνδυνο... - έγραφε. Νομίζω, ότι ο Θεός είναι μαζί της, με την Πετρούπολη! Φοβούνται, πως στην Πετρούπολη θα χαθούν τα κεντρικά ιδρύματα (δηλ. τα Σοβιέτ, κλπ. ). Σ' αυτό έχω αντίρρηση, και θα ήμουν πολύ

ευχαριστημένος, αν όλα αυτά τα ιδρύματα χαθούν, γιατί εκτός από κακό τίποτα άλλο δε φέρανε στη Ρωσία...

Με την κατάληψη της Πετρούπολης θα καταστραφεί και το ναυτικό της Βαλτικής... Μα δε χρειάζεται να λυπηθούμε γι' αυτό: τα πολεμικά σκάφη στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι εντελώς φθαρμένα". Η θύελλα της λαϊκής αγανάχτησης ήταν τόσο μεγάλη, που τους ανάγκασε ν' αναβάλουν τα σχέδια της εκκένωσης. Την ίδια περίοδο, το συνέδριο των Σοβιέτ κρεμόταν πάνω από τη Ρωσία σαν σύννεφο καταιγίδας, που αυλακώνεται από αστραπές. Για τη σύγκλησή του δεν ήταν αντίθετη μόνο η κυβέρνηση, αλλά κι όλοι οι "μετριοπαθείς" σοσιαλιστές. Οι κεντρικές επιτροπές του στρατού και του ναυτικού, οι κεντρικές επιτροπές ορισμένων επαγγελματικών συνδικάτων, τα Σοβιέτ των αγροτών βουλευτών και ιδιαίτερα η ΚΕΕ, μ' όλες τις δυνάμεις τους προσπαθούσαν να ματαιώσουν τη σύγκληση του συνεδρίου. Οι εφημερίδες Ισβέστια και Φωνή του Στρατιώτη, που τις είχε ιδρύσει το Σοβιέτ της Πετρούπολης, μα που κατέληξαν να βρεθούν στα χέρια της ΚΕΕ, τάσσονταν λυσσασμένα ενάντια στο συνέδριο. Με το μέρος τους τάχθηκε κι όλο το βαρύ πυροβολικό του Τύπου των εσέρων: η Υπόθεση του Λαού και η Θέληση του Λαού.

Σ' όλη τη χώρα στάλθηκαν αντιπρόσωποι, απ' όλες τις τηλεγραφικές γραμμές στέλνονταν οδηγίες που ζητούσαν από τα τοπικά Σοβιέτ και τις στρατιωτικές επιτροπές ν' ακυρώσουν ή ν' αναβάλουν τις εκλογές για το συνέδριο. Πομπώδικες αποφάσεις ενάντια στο συνέδριο, δηλώσεις ότι η δημοκρατία δε θα επιτρέψει τη σύγκλησή του πριν από την ίδια τη Συντακτική Συνέλευση, διαμαρτυρίες των εκπροσώπων από τα μέτωπα, από την ένωση του Ζέμστβο, από την αγροτική

ένωση, από την ένωση των κοζάκικων στρατευμάτων, από την ένωση των αξιωματικών, από την ένωση των ιπποτών του Αγίου Γεωργίου, από τα "τάγματα θανάτου"... Το Σοβιέτ της Ρωσικής Δημοκρατίας τάχθηκε ομόφωνα ενάντια στο συνέδριο. Ολος ο τεράστιος μηχανισμός, που δημιουργήθηκε από την επανάσταση του Μάρτη στη Ρωσία, μ' όλες τις δυνάμεις εργαζόταν για να μην επιτρέψει τη σύγκληση του συνεδρίου των Σοβιέτ.

Κι από την άλλη πλευρά ήταν οι αδιαμόρφωτοι ακόμα πόθοι του προλεταριάτου: των εργατών, των απλών στρατιωτών και των φτωχών αγροτών. Πολλά τοπικά Σοβιέτ είχαν πια μπολσεβικοποιηθεί. Εκτός από αυτά υπήρχαν οι οργανώσεις του

βιομηχανικού προλεταριάτου, οι εργοστασιακές επιτροπές και οι έτοιμες για την εξέγερση επαναστατικές οργανώσεις του στρατού και του ναυτικού. Σε πολλά μέρη ο λαός, που δεν του έδωσαν τη δυνατότητα να εκλέξει σωστά τους αντιπροσώπους του, συγκεντρωνόταν σε αυθόρμητα συλλαλητήρια και έβγαζε αντιπροσώπους για την Πετρούπολη. Σ' άλλα μέρη ο λαός καθαιρούσε τις παλιές επιτροπές που του έφραζαν το δρόμο κι έβγαζε καινούργιες. Η υπόγεια φωτιά της εξέγερσης έσπαζε το φλοιό που είχε αρχίσει σιγά - σιγά να σκληραίνει στην επιφάνεια της επαναστατικής λάβας και που αδρανούσε στη διάρκεια όλων αυτών των μηνών. Το Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο σαν αποτέλεσμα του αυθόρμητου κινήματος των μαζών...

Κάθε μέρα μπολσεβίκοι ομιλητές επισκέπτονταν τους στρατώνες και τις φάμπρικες και ρίχνονταν άγρια ενάντια στην "κυβέρνηση του εμφύλιου πολέμου". Μια Κυριακή με το ασφυχτικά γεμάτο τρενάκι που σερνόταν μέσα από την αδιαπέραστη λάσπη, δίπλα από τις σκυθρωπές φάμπρικες και τις πελώριες εκκλησίες, πήγαμε στο κρατικό πολεμικό εργοστάσιο του Ομπουχοφ, κοντά στη λεωφόρο Σλίσενμπουργκ.

Το συλλαλητήριο έγινε σε ένα μισοτελειωμένο συγκρότημα με γυμνούς τούβλινους τοίχους. Τριγύρω στο βήμα, που ήταν διακοσμημένο με κόκκινα, συνωστιζόταν ένα πλήθος δέκα χιλιάδων ατόμων. Ολοι στα μαύρα. Οι άνθρωποι στριμώχνονταν στα αραδιασμένα ξύλα και στους σωρούς των κεραμιδιών, σκαρφάλωναν πάνω στα μαυρισμένα δοκάρια.

Και παρ' όλα αυτά το ακροατήριο ήταν πολύ προσεκτικό και ζωηρό. Ανάμεσα από τα βαριά και σκοτεινά σύννεφα περνούσε πότε - πότε ο ήλιος, λούζοντας με κοκκινωπό φως τα άδεια κουφώματα των παραθυριών και τη θάλασσα των απλών ανθρώπινων προσώπων, που ήταν στραμμένα προς εμάς. Ο Λουνατσάρσκι, ξερακιανός, όμοιος με φοιτητή, με ευαίσθητο πρόσωπο καλλιτέχνη, εξηγούσε γιατί τα Σοβιέτ πρέπει να

πάρουν την εξουσία. Μόνο αυτά μπορούν να υπερασπίσουν την επανάσταση από τους εχθρούς της, που συνειδητά ερημώνουν τη χώρα, που αποσυνθέτουν το στρατό, που προετοιμάζουν το έδαφος για έναν καινούργιο Κορνίλοφ. Μίλησε ένας στρατιώτης από το ρουμάνικο μέτωπο, ένας αδύνατος άνθρωπος με δραματική και φλογερή έκφραση στο πρόσωπο. "Σύντροφοι - φώναζε - πεινούμε και παγώνουμε στο μέτωπο. Πεθαίνουμε για το τίποτα. Ας μεταδώσουν οι Αμερικανοί σύντροφοι στην Αμερική, πως εμείς, οι Ρώσοι, θα πολεμήσουμε μέχρι θανάτου για την επανάστασή μας. Θα κρατήσουμε μ' όλες τις δυνάμεις μέχρι που να 'ρθουν σε βοήθειά μας όλοι οι λαοί του κόσμου! Πέστε στους Αμερικανούς εργάτες να ξεσηκωθούν και να παλέψουν για την κοινωνική επανάσταση!".

Μετά σηκώθηκε ο Πετρόβσκι, λεπτός, αργός και αμείλιχτος: "Φτάνουν τα λόγια, είπε. Ηρθε η ώρα να περάσουμε στα έργα! Η οικονομική κατάσταση είναι πολύ άσχημη, εμείς όμως πρέπει να προσαρμοστούμε σ' αυτήν. Προσπαθούν να μας

λυγίσουν με την πείνα και το κρύο, θέλουν να μας προκαλέσουν. Ας μάθουν όμως οι εχθροί, ότι όλ' αυτά μπορούν να οδηγήσουν πολύ μακριά. Αν τολμήσουν να θίξουν τις προλεταριακές μας οργανώσεις θα τους σαρώσουμε από το πρόσωπο της Γης σαν σκουπίδια!".

Ο μπολσεβίκικος Τύπος αναπτυσσόταν με αναπάντεχη γρηγοράδα. Εκτός από τις δύο κομματικές εφημερίδες "Εργατικός Δρόμος" και "Στρατιώτης", άρχισε να εκδίδεται η "Αγροτική Φτωχολογιά" - καινούρια καθημερινή εφημερίδα για τους αγρότες, με μισό εκατομμύριο τιράζ και από τις 30 (17) του Οχτώβρη, εμφανίστηκε ο "Εργάτης και ο Στρατιώτης". Το κύριο άρθρο της εφημερίδας συνόψιζε την μπολσεβίκικη άποψη:

"... Η τέταρτη χειμερινή εκστρατεία θα ήταν ολέθρια για το στρατό και τη χώρα. Ταυτόχρονα, ο κίνδυνος της παράδοσης κρέμεται πάνω από την επαναστατική Πετρούπολη. Οι αντεπαναστάτες προετοιμάζουν την εξόντωση του λαού... Η

αγροτιά, που βρίσκεται σε απόγνωση, πήρε το δρόμο της ανοιχτής εξέγερσης. Οι τσιφλικάδες κι οι γραφειοκράτες τσακίζουν τους αγρότες με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Οι φάμπρικες και τα εργοστάσια κλείνουν. Θέλουν να λυγίσουν τους εργάτες με την πείνα. Η αστική τάξη και οι στρατηγοί της ζητούν αμείλιχτα μέτρα για την αποκατάσταση τυφλής πειθαρχίας στο στρατό. Ο κορνιλοφισμός παραμονεύει. Με την υποστήριξη ολόκληρης της αστικής τάξης, οι κορνιλοφικοί ετοιμάζονται ανοιχτά να ματαιώσουν τη Συντακτική Συνέλευση.

Η κυβέρνηση του Κερένσκι... είναι ενάντια στους εργάτες, στους στρατιώτες και τους αγρότες. Αυτή η κυβέρνηση θα ρημάξει τη χώρα... Η εφημερίδα μας κάνει την εμφάνισή της σε τούτες τις φοβερές μέρες. Ο "Εργάτης και ο Στρατιώτης" θα είναι η φωνή του προλεταριάτου της Πετρούπολης και της φρουράς της Πετρούπολης. Ο "Εργάτης και ο Στρατιώτης" θα υπερασπίσει ανειρήνευτα τα συμφέροντα της αγροτικής φτωχολογιάς... Είναι ανάγκη να σωθεί ο λαός από τον όλεθρο. Η επανάσταση πρέπει να τραβήξει μέχρι το τέρμα. Η εξουσία πρέπει να παρθεί από τα εγκληματικά χέρια της αστικής τάξης και να δοθεί στα χέρια των οργανωμένων εργατών, στρατιωτών και των επαναστατημένων αγροτών...

Το πρόγραμμα της εφημερίδας μας είναι το πρόγραμμα του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης.

Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ - στο κέντρο και στις επαρχίες!

Άμεση ανακωχή σ' όλα τα μέτωπα! Τίμια δημοκρατική ειρήνη των λαών!

Η τσιφλικάδικη γη να δωθεί χωρίς αποζημίωση στους αγρότες! Εργατικός έλεγχος στην παραγωγή! Τίμια σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης!..".

Θα ήταν σκόπιμο ν' αναφέρουμε εδώ ακόμα μερικά αποσπάσματα από την ίδια εφημερίδα, από το όργανο των ίδιων των μπολσεβίκων, που ο κόσμος τους θεωρεί σαν πράκτορες των Γερμανών: "Ο Γερμανός Κάιζερ, που είναι βαμμένος στο αίμα εκατομμυρίων, θέλει να κινήσει τα στρατεύματά του ενάντια στην Πετρούπολη. Καλούμε σε βοήθεια ενάντια στον Κάιζερ τους Γερμανούς εργάτες, στρατιώτες, ναύτες, αγρότες που διψούν για την ειρήνη όσο κι εμείς...

Κάτω ο καταραμένος πόλεμος! Πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτό το σύνθημα;

Μια επαναστατική εξουσία, μια γνήσια επαναστατική κυβέρνηση που θα στηρίζεται στο στρατό, στο ναυτικό, στο προλεταριάτο και στην αγροτιά... Μια τέτοια κυβέρνηση, παραμερίζοντας τους διπλωμάτες συμμάχων και εχθρών, θα απευθυνόταν άμεσα στα γερμανικά στρατεύματα. Θα πλημμύριζε τα γερμανικά χαρακώματα με εκατομμύρια εκκλήσεις στη γερμανική γλώσσα... Οι αεροπόροι μας θα σκορπούσαν αυτές τις εκκλήσεις στο γερμανικό έδαφος...". Στο Σοβιέτ της δημοκρατίας, το χάσμα ανάμεσα στις δυο πλευρές γινόταν κάθε μέρα όλο και βαθύτερο.

"Οι εύπορες τάξεις, φώναζε ο αριστερός εσέρος Καρέλιν, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τον επαναστατικό μηχανισμό του κράτους για να δέσουν τη Ρωσία στο πολεμικό άρμα των συμμάχων! Τα επαναστατικά κόμματα τάσσονται αποφασιστικά ενάντια στην πολιτική αυτή...".

Ο γηραλέος Νικόλα Τσαϊκόφσκι, εκπρόσωπος των λαϊκών σοσιαλιστών, πήρε θέση ενάντια στην παραχώρηση της γης στους αγρότες και τάχθηκε με τους καντέ: "Είναι απαραίτητο να επαναφέρουμε αμέσως την αυστηρή πειθαρχία στο στρατό... Από την αρχή του πολέμου δεν έπαψα να υποστηρίζω ότι είναι έγκλημα να καταπιανόμαστε με κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σε καιρό πολέμου. Εμείς όμως κάνουμε αυτό το έγκλημα, αν κι εγώ δεν είμαι εχθρός αυτών των μεταρρυθμίσεων, γιατί είμαι σοσιαλιστής...". Κραυγές από την αριστερά: "Δε σας πιστεύουμε!". Θυελλώδη χειροκροτήματα από τη δεξιά... Ο Αντζέμοφ δηλώνει από μέρους των καντέ πως δεν υπάρχει καμία ανάγκη να εξηγήσουμε στο στρατό για ποιο σκοπό πολεμάει, γιατί ο κάθε στρατιώτης πρέπει να καταλαβαίνει ότι ο άμεσος σκοπός είναι το ξεκαθάρισμα της ρωσικής γης από τον εχθρό.

Ο ίδιος ο Κερένσκι μίλησε δυο φορές για εθνική ενότητα με λόγια γεμάτα πάθος, και μάλιστα στο τέλος του ενός απ' αυτούς τους λόγους έκλαψε. Η συνέλευση τον άκουγε ψυχρά και συχνά τον διέκοπτε με ειρωνικές παρατηρήσεις. Το ινστιτούτο του Σμόλνι, έδρα του επιτελείου της ΚΕΕ και του Σοβιέτ της Πετρούπολης, βρίσκεται στις όχθες του πλατιού Νέβα, στην πιο ακρινή γωνιά της πόλης. Πήγα εκεί μ' ένα παραφορτωμένο τραμ, που με παραπονιάρικα κουδουνίσματα σερνόταν με ταχύτητα σαλιγκαριού στους γεμάτους λάσπη δρόμους. Στην τελευταία στάση υψώνονταν οι υπέροχοι γκριζογάλανοι τρούλοι του μοναστηριού του Σμόλνι, που έχει διακόσιες γιάρδες μάκρος και μοιάζει με στρατώνα. Απάνω από την κύρια είσοδο ήταν το αυτοκρατορικό έμβλημα σκαλισμένο στην πέτρα κι έμοιαζε σαν να κορόιδευε αυτά που διαδραματίζονταν...

Στο παλιό καθεστώς στεγαζόταν εδώ το περίφημο μοναστήρι - ινστιτούτο για τις κοπέλες της ρωσικής αριστοκρατίας και βρισκόταν κάτω από την προστασία της ίδιας της τσαρίνας. Η επανάσταση το πήρε και το έδωσε στις εργατικές και στις

στρατιωτικές οργανώσεις. Στο Σμόλνι υπήρχαν πάνω από εκατό τεράστια άδεια άσπρα δωμάτια, και στις πόρτες τους οι σμαλτωμένες πινακίδες που διασώθηκαν έγραφαν: "Αίθουσα Παιδαγωγού", "IV Τάξη", "Αίθουσα Καθηγητών". Πάνω όμως

απ' αυτές τις πινακίδες φαίνονταν κιόλας τα γνωρίσματα της καινούριας ζωής, κάτι κακοβαμμένα πλακάτ, με τις επιγραφές: "Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ της Πετρούπολης", είτε "ΚΕΕ", είτε "Γραφείο Εξωτερικών Υποθέσεων", "Ενωση των Στρατιωτών - Σοσιαλιστών", "Κεντρικό Συμβούλιο των πανρωσικών επαγγελματικών συνδικάτων", "Εργοστασιακές επιτροπές", "Κεντρική στρατιωτική επιτροπή"...

Εδώ βρίσκονταν ακόμα και οι κεντρικές επιτροπές των πολιτικών κομμάτων και τα δωμάτια για τις συσκέψεις των ομάδων τους.

Στους ευρύχωρους θολωτούς διαδρόμους, που φωτίζονταν από ελάχιστες ηλεκτρικές λαμπίτσες, στριμώχνονταν και κινούνταν αμέτρητοι στρατιώτες και εργάτες, πολλοί από τους οποίους καμπούριαζαν κάτω από το βάρος των δεμάτων των εφημερίδων, των προκηρύξεων και των κάθε λογής προπαγανδιστικών εντύπων. Στα ξύλινα πατώματα χτυπούσαν αδιάκοπα δυνατά, σαν βροντή, οι βαριές μπότες... Παντού ήταν κρεμασμένα συνθήματα "Σύντροφοι, για την υγεία σας διατηρείτε την καθαριότητα". Σ' όλα τα κεφαλόσκαλα και στις στροφές της σκάλας βρίσκονταν μακριά τραπέζια γεμάτα από έντυπο υλικό των κάθε λογής πολιτικών κομμάτων, προοριζόμενο για πούληση. Στη φαρδιά και χαμηλή τραπεζαρία, στο κάτω πάτωμα, βρισκόταν όπως και προηγούμενα, το εστιατόριο. Με 2 ρούβλια αγόρασα ένα κουπόνι για το γεύμα και στάθηκα μαζί με χίλιους άλλους στη σειρά, που οδηγούσε στα μακριά τραπέζια κι όπου είκοσι άντρες και γυναίκες σερβίριζαν από τεράστια καζάνια λαχανόσουπα, κομματάκια κρέας, κάσια και φέτες μαύρο ψωμί. Με 5 καπίκια μπορούσε να πάρει κανείς ένα τενεκεδένιο κύπελλο τσάι. Τα λιγδιασμένα ξύλινα κουτάλια ήταν μέσα σ' ένα καλαθάκι. Στα μακριά καθίσματα, που βρίσκονταν δίπλα στα τραπέζια, στριμώχνονταν οι πεινασμένοι προλετάριοι. Ετρωγαν λαίμαργα για να χορτάσουν την πείνα τους, κουβέντιαζαν δυνατά κι έλεγαν χοντρά αστεία. Στο απάνω πάτωμα υπήρχε ακόμα ένα εστιατόριο που γευμάτιζαν μόνο τα μέλη της ΚΕΕ. Κι εκεί όμως μπορούσε να μπει όποιος ήθελε. Εδώ μπορούσε να πάρει κανείς ψωμί αλειμμένο γερά με βούτυρο και όσο τσάι ήθελε.

Στη νότια πλευρά του δεύτερου πατώματος βρισκόταν η τεράστια αίθουσα των συνεδριάσεων. Την εποχή που λειτουργούσε το ινστιτούτο, εδώ γίνονταν οι χοροεσπερίδες. Ψηλή άσπρη αίθουσα, που φωτιζόταν με γυαλισμένα άσπρα

κηροπήγια, με εκατοντάδες ηλεκτρικές λαμπίτσες και χωριζόταν από δύο σειρές χοντρές κολόνες. Στην άκρη της αίθουσας ήταν μια εξέδρα και στις δύο πλευρές της υπήρχαν ψηλά διακλαδωμένα κηροπήγια. Πίσω από την εξέδρα βρισκόταν μια αδειανή επιχρυσωμένη κορνίζα, από την οποία είχε αφαιρεθεί το πορτρέτο του αυτοκράτορα. Τις επίσημες μέρες σ' αυτή την εξέδρα μαζεύονταν, γύρω από τις μεγάλες πριγκίπισσες, αξιωματικοί με λαμπρές στολές και ο κλήρος με πολυτελέστατα άμφια.

Απέναντι απ' αυτή την αίθουσα βρισκόταν η επιτροπή ελέγχου των πληρεξούσιων του συνεδρίου των Σοβιέτ. Στεκόμουν σ' αυτό το δωμάτιο και πρόσεχα τους αντιπροσώπους που κατέφθαναν - τους γεροδεμένους αξύριστους στρατιώτες, τους

εργάτες με τις μαύρες μπλούζες, τους αγρότες με τα μακριά γένια. Η κοπέλα που δούλευε στην επιτροπή και ανήκε στην ομάδα του Πλεχάνοφ «Ενότητα», χαμογέλασε περιφρονητικά. «Δεν είναι καθόλου εκείνα τα πρόσωπα που ήταν στο πρώτο συνέδριο, παρατήρησε. Τι χοντροκομμένος και καθυστερημένος λαός! Αγροίκοι άνθρωποι...» Στα λόγια αυτά υπήρχε αλήθεια. Η επανάσταση τάραξε τη Ρωσία ως τα κατάβαθα και πρόβαλλαν τώρα στην επιφάνεια τα κατώτερα στρώματα. Η επιτροπή των πληρεξουσίων που διορίστηκε από την παλιά ΚΕΕ, εξαιρούσε τον έναν αντιπρόσωπο μετά τον άλλον με την πρόφαση πως εκλέχτηκαν παράνομα. Ο εκπρόσωπος όμως της Κεντρικής Επιτροπής των μπολσεβίκων Καραχάν, χαμογελούσε. «Δεν πειράζει, έλεγε. Όταν θ' αρχίσει το συνέδριο όλοι εσείς να καθήσετε στις θέσεις σας...»

Ο Εργάτης και ο Στρατιώτης έγραφε: « Εφιστούμε την προσοχή των ανππροσώπων του καινούργιου Πανρωσικού συνεδρίου στην απόπειρα ορισμένων μελών του οργανωτικού Γραφείου να ματαιώσουν το συνέδριο, διαδίδοντας ότι το συνέδριο δεν θα γίνει, κι ότι καλύτερα είναι να φύγουν οι αντιπρόσωποι από την Πετρούπολη. .. Μη δίνετε σημασία σ' αυτό το ψέμα. Πλησιάζουν μεγάλες μέρες...» Ήταν ολότελα φανερό ότι στις 2 του Νοέμβρη (20 του Οχτώβρη) δεν θα υπήρχε ακόμα απαρτία. Γι' αυτό ανέβαλαν την έναρξη του συνεδρίου ως τις 7 του Νοέμβρη (25 του Οχτώβρη), μα όλη η χώρα αναταραζόταν πια κι οι μενσεβίκοι με τους εσέρους, βλέποντας να εκμηδενίζονται, άλλαξαν απότομα ταχτική. Άρχισαν να κάνουν απεγνωσμένα τηλεγραφήματα στις επαρχιακές τους οργανώσεις για να στείλουν στο συνέδριο όσο μπορούν περισσότερους αντιπροσώπους από τους «μετριοπαθείς» σοσιαλιστές. Ταυτόχρονα η εκτελεστική επιτροπή του Σοβιέτ των αγροτών με επείγουσα ανακοίνωση συγκαλούσε αγροτικό συνέδριο για τις 13 του Δεκέμβρη (30 του Νοέμβρη), με σκοπό να παραλύσει κάθε ενέργεια που θα επιχειρούσαν οι εργάτες και οι στρατιώτες. Τι σκέφτονταν να κάνουν οι μπολσεβίκοι; Στην πόλη διαδόθηκαν φήμες πως οι στρατιώτες κι οι εργάτες ετοιμάζουν ένοπλη εξέγερση. Ο αστικός κι ο αντιδραστικός τύπος προειδοποιούσε για την εξέγερση και απαιτούσε από την κυβέρνηση να συλλάβει το Σοβιέτ της Πετρούπολης ή τουλάχιστο να μην επέτρεπε την έναρξη του συνεδρίου. Διάφορα φυλλάδια, όπως της εφημερίδας Νέα Ρωσία, καλούσαν ανοιχτά στην εξόντωση όλων των μπολσεβίκων.

Η εφημερίδα του Γκόρκι Νέα Ζωή συμφωνούσε απόλυτα με τους μπολσεβίκους, ότι οι αντιδραστικοί σκοπεύουν να συντρίψουν την επανάσταση και πως σε περίπτωση ανάγκης πρέπει ν' αντιταχθεί ένοπλη αντίσταση. Είχε όμως τη γνώμη ότι όλα τα κόμματα της επαναστατικής δημοκρατίας πρέπει να σχηματίσουν ενιαίο μέτωπο:

«...Όσο η δημοκρατία δεν έχει συσπειρώσει τις κύριες δυνάμεις της κι όσο η αντίσταση ενάντια στην επιρροή της είναι ακόμα αρκετά μεγάλη, δεν συμφέρει να περάσει η ίδια στην επίθεση. Αν όμως αρχίσουν την επίθεση οι εχθροί της, τότε η

επαναστατική δημοκρατία θ' αναγκαστεί να μπει στον αγώνα για να πάρει την εξουσία στα χέρια της. Τότε, το τέτοιο πέρασμα της εξουσίας θα βρει την υποστήριξη των πιο πλατιών στρωμάτων του λαού.» Ο Γκόρκι υποστήριζε ότι τόσο οι αντιδραστικές, όσο κι οι κυβερνητικές εφημερίδες σπρώχνουν τους μπολσεβίκους στη βία. Η εξέγερση όμως θα προετοίμαζε μόνο το δρόμο για έναν καινούργιο Κορνίλοφ. Ο Γκόρκι ζητούσε από τους μπολσεβίκους να διαψεύσουν τις φήμες. Ο Πότρεσοφ δημοσίευσε στη μενσεβίκικη Ημέρα ένα εντυπωσιακό άρθρο, παραθέτοντας κι ένα χάρτη που δήθεν ξεσκέπαζε το μυστικό μπολσεβίκικο σχέδιο των επιχειρήσεων.

Όλοι οι τοίχοι της Πετρούπολης σκεπάστηκαν μονομιάς από ανακοινώσεις, προκηρύξεις και εκκλήσεις των κεντρικών επιτροπών των «μετριοπαθών» σοσιαλιστών και των συντηρητικών κομμάτων και της ΚΕΕ, που καταδίκαζαν κάθε είδους διαδηλώσεις και ικέτευαν τους εργάτες και τους στρατιώτες να μην ακούν τους προπαγανδιστές. Να, λόγου χάρη, η έκκληση του στρατιωτικού τμήματος του κόμματος των σοσιαλιστών επαναστατών.

«...Πάλι κυκλοφορούν στην πόλη φήμες ότι προετοιμάζονται επιθετικές ενέργειες. Πού βρίσκεται η πηγή αυτών των διαδόσεων; Από ποιον, από ποια οργάνωση είναι εξουσιοδοτημένοι οι προπαγανδιστές που μιλούν για επίθέση; Οι μπολσεβίκοι που ρωτήθηκαν στην ΚΕΕ, απάντησαν αρνητικά...

Οι φήμες αυτές περικλείνουν μεγάλο κίνδυνο. Μπορεί εύκολα, μερικοί θερμόαιμοι, χωρίς να πάρουν υπόψη τους τη διάθεση της πλειοψηφίας των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών, να παρασύρουν ένα μέρος των εργατών και των στρατιωτών στους δρόμους με σύνθημα την εξέγερση. Στις φοβερές, στις σκληρές ώρες που περνάει η επαναστατική Ρωσία, η ενέργεια αυτή μπορεί εύκολα να γίνει η αρχή του εμφύλιου πολέμου και της καταστροφής όλων όσων δημιούργησαν με τόσους κόπους οι οργανώσεις του προλεταριάτου, της εργαζόμενης αγροτιάς και του στρατού… .Αυτοί (οι αντεπαναστάτες - Σύντ.) δεν θα αργήσουν να εκμεταλλευθούν κάθε επιθετική εκδήλωση για ν' αρχίσουν τα αντεπαναστατικά πογκρόμ και με αιματηρό εμφύλιο πόλεμο να ματαιώσουν τις εκλογές της Συντακτικής Συνέλευσης. Και στο μεταξύ ο αντεπαναστάτης της Ευρώπης Γουλιέλμος ο 2ος ετοιμάζει καινούργια χτυπήματα...

Καμιά εκδήλωση! Όλοι στις θέσεις σας!...»

Στις 28 (15) του Οχτώβρη σ' έναν από τους διαδρόμους του Σμόλνι άνοιξα συζήτηση με τον Κάμενεφ, έναν κοντό άνθρωπο με κόκκινο μυτερό γενάκι και με ζωηρές χειρονομίες. Δεν πίστευε πως στο συνέδριο θα πάρουν μέρος αρκετοί αντιπρόσωποι. «Αν γίνει το συνέδριο, έλεγε, τότε αυτό θα αντιπροσωπεύει τις βασικές διαθέσεις του λαού. Αν η πλειοψηφία, όπως υποθέτω, πάει με τους μπολσεβίκους, τότε θ' απαιτήσουμε να παραιτηθεί η προσωρινή κυβέρνηση και να μεταβιβαστεί όλη η εξουσία στα Σοβιέτ...» Ο Βολοντάρσκι, ένας ψηλός, χλομός κι ασθενικός νέος με ματογυάλια, εκφράστηκε πολύ πιο συγκεκριμένα: «Οι φιλελεύθεροι και οι άλλοι συνθηκολόγοι σαμποτάρουν το συνέδριο. Αν τελικά πετύχουν να το ματαιώσουν, τότε είμαστε αρκετά ρεαλιστές πολιτικοί ώστε να μη σταματήσουμε μπροστά σε τέτοια εμπόδια...» Με ημερομηνία 29 (16) του Οχτώβρη, στο σημειωματάριο μου βρίσκονται τα παρακάτω αποσπάσματα από ανακοινώσεις των εφημερίδων:

«Μογκιλιόφ. (Σταθμός διοίκησης του ανώτατου διοικητή). Εδώ συγκεντρώνονται τα πιστά συντάγματα της φρουράς, η "άγρια μεραρχία" κοζάκικα τμήματα και τα "τάγματα θανάτου"... Η κυβέρνηση διέταξε τους ευέλπιδες των στρατιωτικών σχολών του Πάβλοφσκ, του Τσάρσκογε Σελό και του Πέτερχοφ να είναι έτοιμοι για επίθεση ενάντια στην Πετρούπολη. Οι ευέλπιδες του Ορανιεμπάουμ καταφθάνουν στην πόλη... Στα Χειμερινά Ανάκτορα στρατωνίστηκε τμήμα της θωρακισμένης μεραρχίας της Πετρούπολης... Το δημόσιο εργοστάσιο του Σεστρορέτσκ, με διαταγή που την υπόγραψε ο Τρότσκι, μοίρασε στους αντιπροσώπους των εργατών της Πετρούπολης μερικές χιλιάδες ντουφέκια...

Σε συλλαλητήριο της πολιτοφυλακής της περιφέρειας του Νιζνελιτέινι πάρθηκε απόφαση για τη μεταβίβαση όλης της εξουσίας στα Σοβιέτ...» Αυτά όλα είναι μια μικρή μόνο απεικόνιση των ανήσυχων γεγονότων εκείνων των πυρετωδών ημερών. Όλοι ήξεραν, ότι κάτι πρόκειται να γίνει, κανένας όμως δεν ήξερε τι ακριβώς.

Τη νύχτα της 30 (17) του Οχτώβρη, στη σύσκεψη του Σοβιέτ της Πετρούπολης στο Σμόλνι, ο Τρότσκι στιγμάτισε τους ισχυρισμούς των αστικών εφημερίδων, ότι τάχα το Σοβιέτ ετοιμάζει ένοπλη εξέγερση, σαν απόπειρα των αντεπαναστατών

να δυσφημήσουν και να ματαιώσουν το συνέδριο των Σοβιέτ. "Το Σοβιέτ της Πετρούπολης, είπε, δεν αποφάσισε καμιά επίθεση. Αν όμως η επίθεση θεωρηθεί αναγκαία, τότε δε θα διστάσουμε να την κάνουμε και θα μας υποστηρίξει όλη η

φρουρά της Πετρούπολης... Αυτοί (η κυβέρνηση) ετοιμάζουν αντεπανάσταση, κι εμείς πρέπει ν' απαντήσουμε σ' αυτό με αποφασιστική και αμείλιχτη επίθεση...".

Το Σοβιέτ της Πετρούπολης στην πραγματικότητα δεν αποφάσισε καμιά εκδήλωση, όμως στην Κεντρική Επιτροπή του μπολσεβίκικου κόμματος το ζήτημα της εξέγερσης είχε κιόλας συζητηθεί. Η επιτροπή συνεδρίαζε όλη τη νύχτα της 23 (10)

του Οχτώβρη. Στη συνεδρίαση αυτή έπαιρναν μέρος οι κορυφαίες διάνοιες του κόμματος, όλοι οι αρχηγοί του, καθώς και αντιπρόσωποι των εργατών και της φρουράς της Πετρούπολης. Από τους διανοούμενους υπέρ της εξέγερσης ήταν μόνον

ο Λένιν και ο Τρότσκι. Ακόμα κι οι στρατιωτικοί ήταν ενάντια. Έγινε ψηφοφορία. Η εξέγερση απορρίφθηκε! Τότε σηκώθηκε από τη θέση του ένας απλός εργάτης. Το πρόσωπό του ήταν παραμορφωμένο από οργή. "Μιλώ εξ ονόματος του προλεταριάτου της Πετρούπολης, δήλωσε απότομα. Εμείς είμαστε υπέρ της εξέγερσης. Κάνετε όπως καταλαβαίνετε, όμως σας δηλώνω, ότι αν αφήστε να διαλυθούν τα Σοβιέτ, τότε εμείς δε θα σας ακολουθήσουμε πια!". Μ' αυτόν συμφώνησαν μερικοί στρατιώτες. Υστερ' απ' αυτό έγινε ξανά ψηφοφορία κι η εξέγερση αποφασίστηκε... (1).

Ωστόσο, η δεξιά πτέρυγα των μπολσεβίκων, καθοδηγούμενη από τους Ριαζάνοφ, Κάμενεφ και Ζινόβιεφ, εξακολουθούσε να κάνει καμπάνια ενάντια στην ένοπλη εξέγερση. Το πρωί της 31 (18) του Οχτώβρη (2), στον Εργατικό Δρόμο δημοσιεύτηκε το πρώτο μέρος από το "Γράμμα προς τους συντρόφους" του Λένιν - μια από τις πιο τολμηρές ενέργειες, που είδε ποτέ ο κόσμος. Σ' αυτό το γράμμα ο Λένιν απέδειχνε με ατράνταχτα επιχειρήματα την ανάγκη της εξέγερσης,

ξετινάζοντας λεπτομερειακά όλες τις αντιρρήσεις του Κάμενεφ και του Ριαζάνοφ:

"Είτε πέρασμα με το μέρος των φιλελευθέρων και ανοιχτή παραίτηση από το σύνθημα: "όλη η εξουσία στα Σοβιέτ", είτε εξέγερση. Μέσος δρόμος δεν υπάρχει".

Την ίδια ακριβώς ημέρα ο αρχηγός των καντέ Πάβελ Μιλιουκόφ έβγαλε έναν εντυπωσιακό λόγο στο Σοβιέτ της δημοκρατίας, καυτηρίασε την εντολή του Σκόμπελεφ σαν γερμανόφιλη, τόνισε ότι "η επαναστατική δημοκρατία" θα

καταστρέψει τη Ρωσία, ειρωνεύτηκε τον Τερεσένκο και δήλωσε ανοιχτά, ότι προτιμά τη γερμανική διπλωματία από τη ρωσική... Η αριστερή πτέρυγα του Σοβιέτ τρανταζόταν από αγανάχτηση...

Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, δεν μπορούσε να μην υπολογίσει τη σημασία των επιτυχιών της μπολσεβίκικης προπαγάνδας. Στις 29 (16) του Οχτώβρη μεικτή επιτροπή της κυβέρνησης και του Σοβιέτ της δημοκρατίας έκανε βιαστικά δύο νομοσχέδια, που το ένα παραχωρούσε προσωρινά τη γη στους αγρότες και το άλλο απαιτούσε δραστήρια ειρηνική εξωτερική πολιτική. Την άλλη μέρα ο Κερένσκι κατάργησε την ποινή του θανάτου στο μέτωπο. Το ίδιο ακριβώς βράδυ άρχισε πανηγυρικά η πρώτη συνεδρίαση της καινούριας "Επιτροπής για το δυνάμωμα του δημοκρατικού καθεστώτος και την πάλη ενάντια στην αναρχία και την αντεπανάσταση", από την οποία δεν έμεινε ούτε ίχνος στην ιστορία. Το άλλο πρωί, μαζί με δύο άλλους ανταποκριτές, πήραμε συνέντευξη από τον Κερένσκι. Ηταν η τελευταία φορά που δέχτηκε τους δημοσιογράφους.

"Ο ρωσικός λαός, είπε με πίκρα, υποφέρει από το οικονομικό χάος και έχει απογοητευτεί από τους συμμάχους. Ολος ο κόσμος νομίζει πως η ρωσική επανάσταση τέλειωσε. Κάνει λάθος. Η ρωσική επανάσταση μόλις αρχίζει...". Λόγια

περισσότερο προφητικά απ' ό,τι μπορούσε να φανταστεί ο ίδιος.

(1) Η πορεία της συζήτησης για την ένοπλη εξέγερση στις ιστορικές συνεδριάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος των μπολσεβίκων, τον Οχτώβρη του 1917, δεν εκτίθεται σωστά. Η απόφαση για ένοπλη εξέγερση πάρθηκε σε κλειστή συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος στις 23 (10) του Οχτώβρη του 1917, και στην οποία πήρε μέρος ο Λένιν, ο Μπουμπνόφ, ο Τζερζίνσκι, ο Ζινόβιεφ, ο Κάμενεφ, η Κολοντάι, ο Λόμοφ, ο Σβερντλόφ, ο Σοκόλνικοφ, ο Στάλιν, ο Τρότσκι, ο Ουρίτσκι. Ενάντια στην απόφαση που πρότεινε ο Λένιν ψήφισαν ο Ζινόβιεφ και ο Κάμενεφ. Υστερα από 6 ημέρες, στις 29 (16) του Οχτώβρη, έγινε πλατιά σύσκεψη της ΚΕ του

κόμματος, στην οποία παραβρίσκονταν αντιπρόσωποι της εκτελεστικής επιτροπής της κομματικής οργάνωσης της Πετρούπολης, της στρατιωτικής οργάνωσης, του Σοβιέτ της Πετρούπολης, των επαγγελματικών συνδικάτων, των εργοστασιακών επιτροπών, των σιδηροδρομικών, της Κομματικής Επιτροπής της Πετρούπολης. Στη σύσκεψη αυτή ο Λένιν ανακοίνωσε την απόφαση, που πάρθηκε στην προηγούμενη συνεδρίαση της ΚΕ. Ο Λένιν υπογράμμισε στο λόγο του, ότι η αντικειμενική κατάσταση τόσο στη Ρωσία, όσο και στην Ευρώπη, υπαγορεύει την ανάγκη της πιο αποφασιστικής, της πιο δραστήριας πολιτικής κι αυτή είναι μόνο η ένοπλη εξέγερση. Ο Λένιν πρότεινε στη σύσκεψη απόφαση που χαιρέτιζε και υποστήριζε την απόφαση της ΚΕ για την εξέγερση (Βλέπε, Απαντα, 5η έκδοση, τόμ. 34, σελ. 396 - 397). Η απόφαση πάρθηκε με 19 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 4 αποχές. Ο Ζινόβιεφ και ο Κάμενεφ ψήφισαν πάλι ενάντια στην απόφαση της ΚΕ. Σύντ.

(2) Δεν είναι σωστή η ημερομηνία. Το φύλλο αυτό κυκλοφόρησε την 1 του Νοέμβρη (19 Οχτώβρη). Σύντ.

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Κι εδώ:

Τζον Ριντ: Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο –
Διαβάστε το